انتساب كتاب به او و هم در ثمره جرح و تعديل در كار او ترديد وجود دارد ، ۱ در ساير اصول رجالى موجود ، وجه غالب از جهت مبانى رجالى ، اظهارنظر خبره (رجالىِ آگاه به صفات و اوضاع و احوال راويان اخبار و كتب) است . شيخ طوسى و نجاشى ـ كه دو رجالى عمده اين دوره محسوب مى شوند ـ بر اساس شواهدى كه خواهد آمد ، اغلب در اظهار نظر رجالى شان ، بر مبناى خبرويت و اجتهاد خود تكيه مى كنند . البته در ارزشگذارى حديث يا رأى رجالى به معناى عام آن ، همانند دوره هاى قبل ، در اين دوره نيز اعتماد بر كتاب هاى مشهور ، رايج و مورد اعتماد از مبانى اى است كه بحث آن در بخش هاى آينده خواهد آمد . ۲
دلايل مبنا بودن خبرويت در اين دوره
دلايلى كه بر مبنا بودن خبرويت در نقد و بررسى هر يك از راويان اخبار در اين دوره دلالت مى كنند (كه عملاً منحصر در آثار شيخ طوسى و نجاشى است) به ترتيب زير ارائه مى گردد :
1 . فاصله زمانى بين مؤلّفان اين دوره و راويان . طبيعى است كه اين دليل ، شامل راويان معاصر رجالى هاى اين دوره نمى شود ؛ ولى همه راويانى كه مى توانند از معصومان عليهم السلامبدون واسطه نقل روايت كنند ، بلكه غالب راويان طبقه بعد از آن تا تقريبا آخر دوره غيبت صغراى حضرت حجّت(عج) را شامل مى شود . زيرا رجالى هاى اين دوره نمى توانند مستقيما درباره راويان مزبور از روى شهادت حس بدهند . بنا بر اين ، اظهار نظرهاى آنها يا بايد با واسطه و به نقل از ديگران باشد يا به اصطلاح از روى حدس و شناخت . ۳
1.ر .ك : كلّيات فى علم الرجال ، ص۶۶ ؛ أصول علم الرجال ، ص۳۲ ؛ بحوث فى فقه الرجال ، ص۲۸ .
2.ر .ك : الفهرست ، الطوسى ، ص۲ ، ۸۶ و ...؛ رجال النجاشى ، ص۶۰ ، ۹۱ و ... . شيخ طوسى در عدة الأصول (ج ۱ ، ص ۳۳۶ ـ ۳۳۸) بر مبنا بودن شهرت و معروفيت كتاب در ارزشگذارى حديث ، تصريح كرده است .
3.در بخش هاى آينده ، اين مبانى و اصطلاحات با توضيح و تفصيل خواهد آمد .
