انواع عبادت

به چند حدیث در این زمینه توجه کنید:

الإمامُ علی(ع): إنّ قَوما عَبَدوا اللّهَ رَغبَةً فتِلک عِبادَةُ التُّجّارِ، و إنّ قَوما عَبَدوا اللّهَ رَهبَةً فَتِلک عِبادَةُ العَبیدِ، وَ إنّ قَوما عَبَدوا اللّهَ شُکرا فتِلک عِبادَةُ الأحرارِ.[۱]

امام على(ع): گروهى به هواى پاداش خدا را عبادت کردند، و این عبادتِ سوداگران است؛ دسته اى از روى ترس خدا را عبادت کردند، و این عبادت بردگان است؛ و گروهى براى سپاسگزارى خدا را عبادت کردند، و این عبادت آزادگان است.

الإمامُ زینَ العابدینُ(ع): إنّی أکرَهُ أن أعبُدَ اللّهَ و لا غَرَضَ لی إلّا ثَوابُهُ، فأکونَ کالعَبدِ الطَّمِعِ المُطَمَّعِ؛ إن طَمِعَ عَمِل و إلّا لَم یعمَلْ، و أکرَهُ أن (لا) أعبُدَهُ إلّا لِخَوفِ عِقابِهِ، فأکونَ کالعَبدِ السُّوءِ؛ إن لَم یخَفْ لَم یعمَلْ. قیلَ: فِلمَ تَعبُدُهُ؟ قالَ: لِما هُو أهلُهُ بِأیادِیهِ علَی و إنعامِهِ.[۲]

امام زین العابدین(ع): خوش ندارم که خدا را عبادت کنم و از آن هدفى نداشته باشم جز [رسیدن به] پاداش او؛ زیرا در این صورت مانند برده طمعکارم که اگر به چیزى چشم داشته باشد کار مى کند و گرنه کار نمى کند. همچنین خوش ندارم خدا را فقط به سبب ترس از کیفر او عبادت کنم؛ چه در این حال همچون بنده نابکارى خواهم بود که اگر نترسد، کار نمى کند. عرض شد: پس، براى چه خدا را عبادت مى کنى؟ فرمود: زیرا او به سبب الطاف و نعمتهایش به من، سزاوار عبادت است.

الإمامُ الصّادقُ(ع): (إنّ) العُبّادَ ثَلاثةٌ: قَومٌ عَبَدوا اللّهَ عَزَّ و جلَّ خَوفا فتِلک عِبادَةُ العَبیدِ، وَ قَوم عَبَدوا اللّهَ تَبارک و تَعالى طَلَبَ الثَّوابِ فتِلک عِبادَةُ الاجَراءِ، و قَوم عَبَدوا اللّهَ عَزَّ و جلَّ حُبّا لَهُ فَتِلک عِبادَةُ الأحرارِ، و هِی أفضَلُ العِبادَةِ.[۳]

امام صادق(ع): عبادت کنندگان سه دسته اند: گروهى خداوند عزّ و جلّ را از ترس عبادت مى کنند، که این عبادت بردگان است؛ گروهى خداى تبارک و تعالى را به طمع ثواب عبادت مى کنند، که این عبادت مزدوران است؛ و گروهى خداوند عزّ و جلّ را از سر عشق و محبّت به او عبادت مى کنند که این عبادت آزادگان است و این برترین عبادت است.

الإمامُ الصّادقُ(ع): إنّ النّاسَ یعبُدونَ اللّهَ عَزَّ و جلَّ على ثَلاثةِ أوجُهٍ: فطَبَقةٌ یعبُدونَهُ رَغبَةً فِی ثَوابِهِ فتِلک عِبادَةُ الحُرَصاءِ و هُو الطَّمَعُ، و آخَرونَ یعبُدونَهُ فَرَقا مِنَ النّارِ فتِلک عِبادَةُ العَبیدِ و هِی الرَّهبَةُ، و لکنّی أعبُدُهُ حُبّا لَهُ عَزَّ و جلَّ فتِلک عِبادَةُ الکرامِ وَ هُو الأمنُ؛ لِقَولِهِ عَزَّ و جلَّ: «و هُمْ مِنْ فَزَعٍ یوْمَئذٍ آمِنونَ»[۴]و لِقَولِه عَزَّ و جلَّ: «قُلْ إِنْ کنْتُم تُحِبُّونَ اللّهَ فَاتَّبِعُونِى یحْبِبْکمُ اللَّهُ وَ یغْفِرْ لَکمْ ذُنُوبَکمْ وَ اللَّهُ غَفُورٌ رَّحِیمٌ»[۵]فمَن أحَبَّ اللّهَ أحَبَّهُ اللّهُ عَزَّ و جلَّ، وَ مَن أحَبَّهُ اللّهُ عَزَّ و جلَّ کانَ مِنَ الآمِنینَ.[۶]

امام صادق(ع): مردم در عبادت خداوند عزّ و جلّ بر سه گروهند: یک گروه او را به هواى پاداشش عبادت مى کند، که این عبادت آزمندان است و آن طمع باشد. گروهى دیگر او را از ترس دوزخ عبادت مى کنند، که این عبادت بردگان است و آن ترس باشد. امّا من خداوند عزّ و جلّ را به خاطر عشق و محبّت به او عبادت مى کنم و این عبادت کریمان است و آن مایه امن و امان باشد؛ به دلیل این سخن خداوند عزّ و جلّ که: «و آنان از ترس و هراس آن روز در امانند» و نیز به دلیل این سخن خداوند عزّ و جلّ که: «بگو اگر خدا را دوست دارید، از من پیروى کنید تا خدا دوستتان بدارد و گناهان شما را بر شما ببخشاید، و خداوند آمرزنده مهربان است» بنا بر این، هرکه خدا را دوست بدارد خداوند عزّ و جلّ نیز او را دوست دارد و هر که خداوند عزّ و جلّ دوستش بدارد از وحشت روز قیامت در امان است.