نقد تاریخ‌گذاری دهۀ چهارم هجری به‌عنوان سرآغاز وضع حدیث

نشریه : حدیث پژوهی

نویسنده : پديدآورنده : غلامحسین اعرابی
پديدآورنده : عبدالکریم قاسمی راد

چکیده :

حدیث در تاریخ خویش، آفات متعددی را تجربه کرده که مهم‌ترین آن‌ها پدیدۀ شوم وضع است. محدثان دربارۀ سرآغاز این حرکت پلید، نظریات متفاوتی ارائه کرده‌اند که در این بین، تاریخ‌گذاری دهۀ چهارم هجری به‌عنوان مقطع زمانی شروع وضع حدیث، در قالب دو نظریه، موردتأکید اغلب محدثان اهل سنت قرار گرفته است؛ بدین صورت که گروهی نیمۀ دوم خلافت عثمان و گروهی نیز سال 40 یا 41 هجری را به‌عنوان سرآغاز جعل حدیث معرفی کرده‌اند. بررسی ادلۀ این نظریات، گویای این مطلب است که علاوه‌بر اشکالاتی که بر هر نظریه به‌صورت جداگانه وارد است، هیچ‌یک از این نظریات، قابلیت نفی وجود جعل حدیث در زمان قبل از دهۀ چهارم را نداشته و حتی روایات متعددی در کتب فریقین وجود دارد که دالّ بر وجود جعل حدیث در زمان پیامبر(ص) و نهی ایشان از این پدیدۀ شوم هستند. درنتیجه به‌نظر می‌رسد که آغاز جعل حدیث در زمان حیات پیامبر(ص) اتفاق افتاده است؛ هرچند که ظهور و بروز این پدیده، متأخر از این زمان است.