825
تحفة الأولياء ج2

۱۴۲۰.محمد بن يحيى، از احمد بن محمد، از ابن فضّال، از ابن بُكير روايت كرده است كه گفت: شنيدم از امام جعفر صادق عليه السلام كه مى فرمود:«من يك درم از شما مى گيرم. و به درستى كه مال من از همه اهل مدينه بيشتر است و به اين امر چيزى را اراده ندارم، مگر آن كه مى خواهم كه شما پاك و پاكيزه شويد».

130. باب در بيان فى ء و انفال و تفسير خمس و حدود آن و آنچه خمس در آن واجب است

فى ء به فتح فاء و سكون يا، مالى است كه از كافر به مسلمان رسيده باشد، يعنى: غنيمت. و انفال جمع نفل است و نفل به فتح نون و فا نيز غنيمتى است كه از كفّار گيرند. و به سكون فا، بخشش غير واجب است. و مراد از انفال در اينجا، چيزى است كه در دار الحرب به دست آيد، بدون جنگ و غير آن از آنچه مذكور خواهد شد .
و كلينى رضى الله عنهخود مى فرمايد: به درستى كه خداى تبارك و تعالى همه دنيا را سر تا سر آن از براى خليفه و جانشين خود قرار داده در آنجا كه به فرشتگان مى فرمايد كه: «إنّى جاعِلٌ فى اْلأَرْضِ خَليفَةً»۱ . پس دنيا به تمام بها از براى آدم بود و بعد از آدم، به نيكان از فرزندان و جانشينان او منتقل شد. پس آنچه دشمنان ايشان بر آن غالب شده اند و به تصرّف خود گرفته اند، بعد از آن كه به جنگ يا غلبه به سوى ايشان بر گردد، آن را فى ء ناميده اند و فى ء، آن است كه به جنگ و غالب شدن به سوى ايشان بر گردد و حكم خدا در باب فى ء آن چيزى است كه خدا فرموده است: «وَ اعْلَمُوا أنَّما غَنِمْتُمْ مِنْ شَيْءٍ فَأنَّ لِلّهِ خُمُسَهُ وَ لِلرَّسُولِ وَ لِذى الْقُرْبى وَ الْيَتامى وَ الْمَساكينِ وَ ابْنِ السَّبيلِ»۲ پس آن از براى خداست و از براى رسول او و از براى خويش رسول. پس اينك همان فى ء است كه برگشته است و جز اين نيست كه برگردند. چيزى است كه در دست خلفاى خدا باشد و به شمشير از ايشان گرفته شده باشد و امّا آنچه به سوى ايشان بازگشته، بى آن كه بر تحصيل آن اسبى يا شترى تاخته شود، آن انفال است. و انفال، مال خدا و مال رسول است بخصوص كه هيچ كس را در آن شركتى نيستى و جز اين نيست كه شركت در چيزى قرار داد شد كه بر سر آن، جنگ و كارزارى شده بود. پس از براى آنان كه جنگ و كارزار كرده بودند از غنيمت ها، چهار حصّه قرار داده شد و از براى رسول خدا يك حصّه و آن يك حصّه كه از براى رسول خدا صلى الله عليه و آله بود، آن را بر شش حصّه قسمت مى فرمود: سه حصّه از براى خود و سه حصّه از براى يتيمان و بيچارگان و صاحب راه (يعنى: رهگذرى) و امّا انفال، اين طريقه، طريقه آن نيست و انفال مال رسول بخصوص بود. و فدك ـ كه بنابر قولى دهى از دهات خيبر بوده است ـ مال رسول بخصوص بود؛ زيرا كه آن حضرت و امير المؤمنين عليه السلام آن را گشودند و فتح آن نمودند و يك كس ديگر با ايشان نبود. پس نام فى ء از آن برطرف شد و نام انفال لازم آن گرديد و همچنين نيستان ها و معدن ها و درياها و بيابان ها همه مال امام و مخصوص اوست. پس اگر گروهى در اينها كار كنند به اذن امام، چهار خمس از براى ايشان است و يك خمس مال امام است. و آنچه مال امام است، جارى مجراى خمس است و حكم آن دارد و هر كه در اينها كار كند، بى آن كه امام او را رخصت داده باشد، امام همه آن را از او مى گيرد، و كسى را در آن چيزى و حقّى نيست و همچنين كسى كه چيزى را آبادان كند يا قناتى را جارى نمايد، يا در زمين ويرانى بى رخصت صاحب زمين كار كند، آن چيز از براى او نخواهد بود. پس اگر امام خواهد آنها را از او مى گيرد و اگر خواهد آنها را در دستش باقى مى گذارد .

1.بقره، ۳۱.

2.انفال، ۴۱.


تحفة الأولياء ج2
824

۱۴۲۰.مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيى ، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ ، عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ ، عَنِ ابْنِ بُكَيْرٍ ، قَالَ :سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللّهِ عليه السلام يَقُولُ :«إِنِّي لَاخُذُ مِنْ أَحَدِكُمُ الدِّرْهَمَ ـ وَ إِنِّي لَمِنْ أَكْثَرِ أَهْلِ الْمَدِينَةِ مَالًا ـ مَا أُرِيدُ بِذلِكَ إِلَا أَنْ تُطَهَّرُوا» .

130 ـ بَابُ الْفَيْءِ وَ الْأَنْفَالِ وَ تَفْسِيرِ الْخُمُسِ وَ حُدُودِهِ وَ مَا يَجِبُ فِيهِ

إِنَّ اللّهَ ـ تَبَارَكَ وَ تَعَالى ـ جَعَلَ الدُّنْيَا كُلَّهَا بِأَسْرِهَا لِخَلِيفَتِهِ ؛ حَيْثُ يَقُولُ لِلْمَـلَائِكَةِ : «إِنِّى جاعِلٌ فِى الْأَرْضِ خَلِيفَةً» فَكَانَتِ الدُّنْيَا بِأَسْرِهَا لآِدَمَ ، وَ صَارَتْ بَعْدَهُ لِأَبْرَارِ وُلْدِهِ وَ خُلَفَائِهِ ، فَمَا غَلَبَ عَلَيْهِ أَعْدَاؤُهُمْ ، ثُمَّ رَجَعَ إِلَيْهِمْ بِحَرْبٍ أَوْ غَلَبَةٍ ، سُمِّيَ فَيْئاً ، وَ هُوَ أَنْ يَفِيءَ إِلَيْهِمْ بِغَلَبَةٍ وَ حَرْبٍ ، وَ كَانَ حُكْمُهُ فِيهِ مَا قَالَ اللّهُ تَعَالى : «وَ اعْلَمُوا أَنَّما غَنِمْتُمْ مِنْ شَىْ ءٍ فَأَنَّ لِلّهِ خُمُسَهُ وَ لِلرَّسُولِ وَ لِذِى الْقُرْبى وَ الْيَتامى وَ الْمَساكِينِ وَ ابْنِ السَّبِيلِ» فَهُوَ لِلّهِ وَ لِلرَّسُولِ وَ لِقَرَابَةِ الرَّسُولِ ؛ فَهذَا هُوَ الْفَيْءُ الرَّاجِعُ ، وَ إِنَّمَا يَكُونُ الرَّاجِعُ مَا كَانَ فِي يَدِ غَيْرِهِمْ ، فَأُخِذَ مِنْهُمْ بِالسَّيْفِ .
وَ أَمَّا مَا رَجَعَ إِلَيْهِمْ مِنْ غَيْرِ أَنْ يُوجَفَ عَلَيْهِ بِخَيْلٍ وَ لَا رِكَابٍ ، فَهُوَ الْأَنْفَالُ ، هُوَ لِلّهِ وَ لِلرَّسُولِ خَاصَّةً ، لَيْسَ لِأَحَدٍ فِيهِ الشِّرْكَةُ ، وَ إِنَّمَا جُعِلَ الشِّرْكَةُ فِي شَيْءٍ قُوتِلَ عَلَيْهِ ، فَجُعِلَ لِمَنْ قَاتَلَ مِنَ الْغَنَائِمِ أَرْبَعَةُ أَسْهُمٍ ، وَ لِلرَّسُولِ سَهْمٌ ، وَ الَّذِي لِلرَّسُولِ صلى الله عليه و آله يَقْسِمُهُ عَلى سِتَّةِ أَسْهُمٍ : ثَـلَاثَةٌ لَهُ ، وَ ثَـلَاثَةٌ لِلْيَتَامى وَ الْمَسَاكِينِ وَ ابْنِ السَّبِيلِ .
وَ أَمَّا الْأَنْفَالُ ، فَلَيْسَ هذِهِ سَبِيلَهَا ، كَانَتْ لِلرَّسُولِ عليه السلام خَاصَّةً ، وَ كَانَتْ فَدَكُ لِرَسُولِ اللّهِ صلى الله عليه و آله خَاصَّةً ؛ لِأَنَّهُ عليه السلام فَتَحَهَا وَ أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ عليه السلام ، لَمْ يَكُنْ مَعَهُمَا أَحَدٌ ، فَزَالَ عَنْهَا اسْمُ الْفَيْءِ ، وَ لَزِمَهَا اسْمُ الْأَنْفَالِ ؛ وَ كَذلِكَ الْاجَامُ وَ الْمَعَادِنُ وَ الْبِحَارُ وَ الْمَفَاوِزُ هِيَ لِلْاءِمَامِ خَاصَّةً ، فَإِنْ عَمِلَ فِيهَا قَوْمٌ بِإِذْنِ الْاءِمَامِ ، فَلَهُمْ أَرْبَعَةُ أَخْمَاسٍ ، وَ لِلْاءِمَامِ خُمُسٌ ، وَ الَّذِي لِلْاءِمَامِ يَجْرِي مَجْرَى الْخُمُسِ ، وَ مَنْ عَمِلَ فِيهَا بِغَيْرِ إِذْنِ الْاءِمَامِ ، فَالْاءِمَامُ يَأْخُذُهُ كُلَّهُ ، لَيْسَ لِأَحَدٍ فِيهِ شَيْءٌ ، وَ كَذلِكَ مَنْ عَمَّرَ شَيْئاً ، أَوْ أَجْرى قَنَاةً ، أَوْ عَمِلَ فِي أَرْضٍ خَرَابٍ بِغَيْرِ إِذْنِ صَاحِبِ الْأَرْضِ ، فَلَيْسَ لَهُ ذلِكَ ، فَإِنْ شَاءَ أَخَذَهَا مِنْهُ كُلَّهَا ، وَ إِنْ شَاءَ تَرَكَهَا فِي يَدِهِ .

  • نام منبع :
    تحفة الأولياء ج2
    سایر پدیدآورندگان :
    تحقیق : مرادی، محمد
    تعداد جلد :
    4
    ناشر :
    دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1388 ش
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 128486
صفحه از 856
پرینت  ارسال به