329 به طول انجاميد) بوده است. كلينى در تأليف اين كتاب بيست سال رنج به خود هموار ساخت و آن را از اصول معتمده و ثقات مشايخ گردآورى فرمود.
شيخ مفيد (در شرح عقايد شيخ صدوق) نسبت به كافى مى فرمايد: هو أجلّ كتب الشيعة وأكثرها فائدة، (كافى بزرگ ترين كتاب حديث شيعه و پر فايده ترين آنهاست). محمد بن مكى شهيد در اجازه خويش به على بن خازن مى نويسد: كتاب الكافى فى الحديث الذى لم يعمل فى الاماميه مثله ۱ (مانند كتاب كافى بين اماميه در حديث نوشته نشده است). محقق كركى در اجازه به قاضى صفى الدين همين سخن را تكرار مى كند. ۲ فيض كاشانى ضمن توصيف كتب اربعه مى فرمايد: الكافى أشرفها وأوثقها وأتمها وأجمعها، (كافى از ميان كتب اربعه، شريف ترين و وثيق ترين و تمام ترين و جامع ترين آنهاست). ۳
مجلسى در شرح خود بر كافى مى فرمايد: من به شرح كافى كه تأليف شيخ ثقه و مورد اعتماد است و همه وى را قبول دارند و خاص و عام او را ستايش كرده اند، آغاز نمودم؛ چه كافى مضبوط ترين كتاب از چهار اصل مزبور و جامع ترين آنها، و به طور كلى بهترين و بزرگ ترين مؤلفات فرقه اماميه است. ۴
علامه بحر العلوم در رجال خود پس از ذكر روايت نبوى «كه خداوند در رأس هر صد سال كسى را كه رسوم دين را تجديد كند بر مى انگيزد» مى نويسد: ابن اثير ۵ كلينى را مجدِّدِ مذهب اماميه در رأس قرن سوم دانسته است و اضافه مى كند: سخن اين دانشمند كلام حقى است كه خداوند بر زبانش جارى ساخته؛ چه كسى كه در كافى به دقت نظر و تأمل كند، برايش روشنى اين سخن آشكار مى گردد و مى داند كه وى مصداق اين حديث است؛ زيرا كافى كتاب مفيدى است كه در ميان كتب حديث نظير
1.روضات الجنات، ص ۵۲۵؛ مستدرك الوسائل، ج ۳، ص ۵۳۲.
2.خاتمه مستدرك، ص ۵۳۲؛ عين الغزال، ص ۲.
3.مقدمه وافى.
4.منظور ابى السعادات مبارك بن محمد (۵۴۴ ـ ۶۰۶) صاحب نهاية و جامع الاصول است كه برادر على بن محمد صاحب كامل التواريخ و اسد الغابه است. به نقل از: شيخ بهائى در وجيزه و محدث قمى در الكنى والألقاب.
