كافى - صفحه 483

شيخ طوسى در الفهرست و ابن شهر آشوب در معالم العلماء شماره كتب كافى را سى نوشته اند و علامه حلى در اجازه خود به مهنا بن سنان، كافى را پنجاه كتاب ذكر فرموده است. ۱ بر اساس شماره گذارى عين الغزال كتاب هاى كافى سى و دو كتاب ۲ و بر اساس شماره گذارى الذريعة، سى و چهار كتاب آمده است. ۳ اختلاف نظر در تعداد كتاب هاى كافى ناشى از گنجانيدن دو كتاب تحت يك عنوان يا تعدد عنوان براى هر كتاب است؛ مثلاً در «عين الغزال» كتاب العقل والجهل با كتاب فضل العلم و كتاب طهارت با كتاب حيض و كتاب صيد الكلب و الفهد با كتاب الذبايح يك كتاب به حساب آمده است. ولى در عناوين كافى، هر يك از اين شش كتاب با عنوان مستقل ذكر شده است و نيز بعضى ۴ كتاب هاى فرعى را با عناوين مستقل آورده اند و اين امر سبب تعدد عنوان شده است و بعضى كتب كافى را بالغ بر پنجاه كتاب نوشته اند؛ مثلاً كتاب اعتكاف كه از فروع كتاب صوم است و زيارات كه از متفرعات كتاب حج است و خمس كه ضمن كتاب حجة عنوان شده است، طبق اين شمارش كتابى مستقل به حساب آمده اند.
روضه كافى شامل مواعظ، خطب، رسائل ائمه، قصص و تواريخ است و احكام فقهى در آن كمتر ذكر شده است؛ لذا اسناد آن فاقد دقتى است كه در ساير كتاب هاى كافى به عمل آمده است. به علاوه قسمتى از مطالب آن مانند احاديث احكام استوار نيست و اين به دليل تسامحى است كه فقها در ادله سنن (كه اعم از مستحبات، مكروهات، فضائل، مواعظ و تواريخ است) روا مى داشته اند و همين ضعف اسناد و مضامين روايات موجب شده است كه در انتساب روضه به كلينى تشكيك شود.
شيخ نجاشى (م 405ق) كه به دو واسطه از كلينى روايت مى كند ۵ و خود از متقن ترين رجاليون شيعه است، صريحا روضه را از تأليفات كلينى و جزء كتب كافى

1.فهرست مركزى دانشگاه كه از اجازات بحار، ص ۲۹ و ۵۳ نقل كرده است.

2.ر.ك: عين الغزال (كه در پايان فروع كافى، چاپ سنگى تهران، چاپ شده است).

3.الذريعة، ج ۱۷، ص ۲۴۵.

4.سيد حسن كركى در اجازه خويش به محقق سبزوارى (ر.ك: اجازات بحار، فهرست مركزى دانشگاه، ج ۵).

5.روينا كتبه (اى كتب الكلينى) كلها عن جماعة شيوخنا: محمد بن محمد، والحسين بن عبداللّه ، واحمد بن على بن نوح، عن ابى القاسم جعفر بن محمد بن قولويه عنه (رجال نجاشى، ص ۲۹۲).

صفحه از 496