عالمانى در ميان تبار كلينى و در رى مى توان حدس زد كه او تحصيل خود را در اين شهر آغاز كرد و با توجه به حضور مؤثرترين استاد وى؛ يعنى على بن ابراهيم قمى در قم و استفاده از كتابخانه او و نيز وجود عالمان و محدثان بزرگ در قم مى توان ادعا كرد كه حوزه قم بيشترين نقش را در تكوين شخصيت علمى كلينى ايفا كرده است. ظاهرا كلينى براى كسب حديث به شهرهاى مختلفى، از جمله كوفه، بغداد، دمشق و بعلبك مسافرت كرده است. هر چند گزارش متقنى در اين زمينه در دسترس نيست. از اين كه وى در سال 327 هجرى، يعنى دو سال پيش از وفات، پس از اشتهار و نيز پس از تأليف كافى وارد بغداد شده است و در آن جا به تدريس حديث پرداخت و با توجه به اين كه او براى تدوين كافى بيست سال وقت صرف كرد، مى توان نتيجه گرفت كه او كتاب كافى را در رى و قم نگاشته است. ۱
مرحوم كلينى در رى به عنوان عالمى شناخته شده هدايت علمى شيعه را بر عهده داشت. نجاشى در اين باره مى نويسد: «كلينى در عصر خود بزرگ و پيشواى اصحاب ما در شهر رى بود و در حديث موفق ترين و ضابط ترين آنها به شمار مى رفت». ۲
علامه حلى نيز معتقد است: «كلينى در رى عالى ترين مرجع فتوا بود و چهره درخشان حديث در آن سامان به شمار مى رفت». ۳
در ميان اساتيد و مشايخ حديثى مرحوم كلينى از على بن ابراهيم قمى، محمد بن يحيى عطار، ابو على اشعرى، حسين بن محمد، احمد بن ادريس، ابن فرّوخ صفّار، ابن عقده مى توان ياد كرد. اما به نظر مى رسد كه در ميان اساتيد بيشترين تأثيرگذارى بر كلينى از آن على بن ابراهيم قمى (صاحب تفسير معروف) و محمد بن يحيى اشعرى است. در ميان شاگردان كلينى نيز به چهره هاى برجسته اى؛ همچون ابوالقاسم جعفر بن قولويه (م 367) ابو محمد هارون بن موسى تلعكبرى (م 385)، ابو غالب احمد بن
1.براى آگاهى بيشتر ر.ك: الكلينى والكافى، ص ۴۵؛ پژوهشى در تاريخ حديث شيعه، ص ۲۶۷ ـ ۳۶۰؛ علم حديث، ص ۲۵۸ ـ ۲۶۳؛ المعجم المفهرس لالفاظ أحاديث بحار الأنوار، ج ۱، ص ۶۳.
2.رجال نجاشى، ص ۲۶۶.
3.خلاصة الاقوال، ص ۱۴۵.
