سیرۀ عملی امام رضا (علیه السلام) در برخورد با فرقۀ غلات

نشریه : حدیث و اندیشه

نویسنده : پديدآورنده : سید علی ‌اکبر ربیع‌ نتاج
پديدآورنده : عالیه روح الله زاده اندواری

چکیده :

بحث‌ از غلو و غالیان، از مباحث‌ مهم و پرجنجالی است‌ که همواره در میان مسلمانان به‌خصوص شیعیان مطرح بوده و هست. جریان غلو و عقاید افراطی غلات برای تشیع خطرناک‌ بود؛ زیرا علاوه‌بر آشفتگی‌ در عقاید شیعیان و ایجاد اختلاف و تفرقه‌ در بین آنان، شیعه را در نظر دیگران، نسبت به فروعات دینی، افرادی بی‌قید و بند نشان می‌داد و دستاویزی برای حاکمان و متعصبان اهل سنّت قرار می‌گرفت‌؛ سپس آنان را بر آن می‌داشت تا به بهانه‌ تفکرات انحرافی غلات، به سرکوبی و شماتت کل شیعیان بپردازند. از مسائل مهم در دوره‌ امام رضا(ع)، سیاست‌‌های آن امام در برخورد با فرقه‌های انحرافی است. اهمیت این بحث از آنجا روشن می‌شود که بدانیم عصر آن بزرگوار عصر ظهور نحله‌‌های گوناگون فکری در عرصه‌های مختلف بوده است. در این زمان، گروه‌های الحادی غلات‌ شیعه، واقفیه، مفوّضه، و...، در جامعه‌ حضور داشتند که هریک به سهم خود در تحریف عقاید شیعیان کوشش می‌کردند و در این مسیر حتّی از تفسیر به رأی یا جعل و تحریف حدیث نیز ابایی نداشته‌اند. نگهداری شیعیان از تأثیرات این فرق نیز از مسؤولیت‌های امام رضا(ع) بود. علی ‌بن‌موسی(ع) سیاست‌هایی اتخاذ نمود تا اثرات سوء این گروه‌ها بر شیعیان را به حداقل ممکن تنزل دهند. البته آن بزرگوار هرگز در مقام‌ ایجاد تشنج‌ و یا اختلاف در سطح جامعه‌ نبود، امّا درعین ‌حال، مفوّضه و واقفیه‌ در بین گروه‌های فوق، تندترین مواضع را نسبت به غلات داشته‌اند.
مقاله‌ حاضر بر آن است‌ تا به بررسی تاریخچه‌ی پیدایش غلات، عوامل پیدایش و تأثیرات منفی آن در جامعه‌ مسلمین‌ بپردازد و موضع‌گیری امام رضا(ع) را با این گروه منحرف نشان دهد که چگونه‌ امام هشتم با اعمال خود مرز تشیع را از همه‌ عقاید و اندیشه‌های ضددینی (هر چند که ‌نام‌ دینی داشتند) جدا کردند.