نبوده اند و نيز دانشمندان اسلامى را مى بينيم كه برخى در زمان وفاتشان، جو حاكم بر محيط، درست در نقطه مقابل و با 180 درجه انحراف نسبت به ايشان قضاوت مى كرده است مانند شهداى فضيلت، مخصوصا شهيد اول و ثانى رضوان اللّه تعالى عليهما و برخى ديگر از اين دانشمندان، حقيقت گوهر وجودشان در زمان وفات كم رنگ و كم فروغ بوده است مانند ثقة الاسلام كلينى و شيخ طوسى و علامه حلى و محقق و ديگران.
ثقة الاسلام كلينى رضى الله عنه يكى از اين افراد است كه حدود 12 قرن از وفات او مى گذرد و اكنون كه ما به بررسى محققان و پژوهشگران عادل و نكته سنج مى نگريم، مى بينيم درباره او و مصنفاتش چنين مى گويند:
ابوالخير عبداللّه نجاشى صاحب كتاب رجال كه از اكابر و معتمدين علماى اماميه است مى گويد:
وكان أوثق الناس فى الحديث و أثبتهم؛ ۱
شيخ كلينى در ميان محدثين، موثق ترين آنها بوده و در ميان كسانى كه سخنشان به عنوان حجت پذيرفته مى شود برتر و والاتر بوده است.
نجاشى هيچ يك از محدثين را به اين درجه از عظمت و علو نستوده است.
شيخ مفيد رضى الله عنه كه بدون ترديد يكى از اركان فقه و حديث و كلام ماست، درباره كتاب كافى ثقة الاسلام چنين مى گويد:
و هو أجلّ كتب الشيعة و أكثرها فائدة؛ ۲
كتاب كافى جليل ترين كتاب شيعه و سودمندترين آنها است.
شيخ طوسى قدس سره كه در رفعت مقام اظهر من الشمس است، درباره او مى گويد:
شيخ أصحابنا فى وقته و أوجههم و كان أوثق الناس فى الحديث؛ ۳
ثقة الاسلام كلينى در زمان خود، شيخ و چهره برجسته اصحاب ما بوده و در
1.رجال نجاشى، ص ۲۶۶.
2.به نقل از مستدرك الوسائل، ج ۳، ص ۵۳۲.
3.فهرست شيخ طوسى، ص ۳۲۶.
