مشایخ نجاشی و بررسی وثاقت عمومی آنان

نشریه : حدیث پژوهی

نویسنده : پديدآورنده : عبد الهادی فقهی زاده
پديدآورنده : مجید بشیری

چکیده :

احمد بن علی نجاشی، یکی از متخصصان برجسته علم رجال و کتابشناسی است و رجال او در میان چهار کتاب اصلی علم رجال شیعه، مهم‌ترین کتاب به شمار می‌رود. او نزد استادان زیادی که برخی از آنان از برجسته‌ترین دانشمندان فن رجال و کتابشناسی بودند، تلمّذ کرد. علاوه بر این، با دسترسی به منابع و کتاب‌های متعدد دانشمندان امامی و بعضاً غیر امامی و مطالعه دقیق آن‌ها، زمان طولانی را صرف به دست آوردن شناخت ژرف نسبت به دانشمندان شیعه و کتاب‌های آنان کرد. سابقه توثیق عام نجاشی از مشایخ خود به زمان علامه حلی برمی‌گردد؛ هر چند این دیدگاه آن‌گاه از سوی سید بحر العلوم به طور جدی‌تر مطرح گردید. نجاشی ملتزم بوده است تنها از استادانی روایت کند که «ثقه» باشند. این التزام او با تجزیه و تحلیل عبارات نجاشی درباره شماری از مشایخ، مشهود است. دلالت این عبارات، ظاهر و بلکه در مواردی صریح است، اما این توثیق فقط شامل آن عده از مشایخ نجاشی است که او از آنان استماع کرده است، حال آنکه گروهی از محققان دلالت این عبارات را ناقص و ناکافی برشمرده‌اند و وثاقت مشایخ نجاشی را به دلیل التزام او به عدم روایت بدون واسطه از ضعفا، و عدم آگاهی او از وضعیت رجالی گروهی از استادان خود در برهه‌ای از زمان، و وجود برخی از ضعفا در میان مشایخ او انکار کرده‌اند. اما با توجه به آشنایی نزدیک نجاشی با استادان خود و مصاحبت طولانی با آنان می‌توان چنین استظهار کرد که نجاشی صرفاً یا از طریق حس و یا بر اساس شهادت حسی دیگر استادان خود، از تمامی مشایخی که مستقیماً از آنان استماع کرده، شناختی کافی داشته است و روایت نجاشی از برخی ضعفا در مطاوی کتاب رجال، متعلق به دوره پیش از ضعف آنان بوده است.