انواع و جایگاه روایات بیانگر مکی و مدنی در تفسیر قرآن

نشریه : حدیث پژوهی

نویسنده : پديدآورنده : محسن قاسم پور

چکیده :

یکی از دانش‌هایی که قرآن‌پژوهان و حدیث‌شناسان به آن پرداخته‌اند، موضوع مکی و مدنی بودن آیات و سور قرآنی است. شناخت این علم منوط به دو چیز است؛ نخست بهره‌گیری از روایات معتبر تفسیری و دیگر آگاهی از سیاق و قراین مضمونی سور قرآنی. قابل انکار نیست که دست‌یابی به فهم واقع‌بینانه‌تر از قرآن و تشخیص بهتر ناسخ و منسوخ در کنار دیگر فواید، از اهداف شناخت مکی و مدنی به شمار می‌آید. یکی از نکات مهم در موضوع روایات ناظر بر مکی و مدنی، وجود احادیث متعارض است که با توجه به آن، عالمان متقدم و متأخر در تعیین آن‌ها دو راه در پیش گرفته‌اند. پژوهشگران گذشته، معیار ترجیح روایت را برگزیده، اما معاصران بیشتر تلاش کرده‌اند بین مدلول‌های قرآنی و واقعیت‌های تاریخی ارتباط برقرار سازند و به لحاظ معیار مضمونی، مکی و مدنی را تعیین نمایند. نگارنده بر این باور است گرچه بین این قبیل روایات تعارض وجود دارد، راه برون‌رفت از آن‌ها، توجه به معیارهای مضمونی و سیاق آیات و نیز استفاده از روایات معتبر است.