ادبيات حديثى اماميه پس از كتاب الكافى - صفحه 266

شيعه و سنى توانست با محافل و سنت هاى مختلف حديثى آشنا شده و در كتاب هاى
خود كه به منظور اهداف مجادلات مذهبى مى نوشت، از آنها استفاده كند ۱ . وى در كتاب هاى خود از شمار قابل توجهى از متون حديثى و تاريخى كه هم اينك از ميان رفته اند، استفاده برده است ۲ . برخى از اين محدثان فعاليت بسيار گسترده اى حتى در حديث سنى داشتند و با نوشتن كتاب هايى در انواع ادبى حديثى مانند الاربعين نويسى با اهل سنت مشاركت مى كردند (نمونه مُنتَجَب الدين رازى). ۳ اما بى ترديد مهم ترين تلاش ها براى تدوين كتاب هاى حديثى در قالب هاى جديدتر، مرهون كوشش هاى سيد على ابن طاووس است. ابن طاووس به دليل در اختيار داشتن كتابخانه اى مهم و امكان بهره ورى از كتابخانه هاى بزرگ بغداد، با بخش قابل توجهى از ميراث حديثى شيعيان و از جمله اماميه آشنايى داشت و علاوه بر آن از دفاتر و اجزاء حديثى سنيان متمايل به شيعه و محدثان شيعى مسلك كوفه اطلاع وافى داشت. وى اين توفيق را داشت كه از تعداد قابل توجهى از متون كهن حديثى اماميه بهره برد. ۴ ابن طاووس در موضوعات فقهى كمتر تأليفى دارد و بيشتر آثار او مربوط مى شود به دعاها و زيارتنامه هاى مذهبى و يا موضوعات اعتقادى شيعى. ابن طاووس آخرين مؤلفى است كه از شمارى از اصول اربعمئه و كتاب هاى كهن حديثى، به صورت گسترده بهره برده است. پس از او حسن بن سليمان حلى ۵ كفعمى ۶ و شرف الدين على الاسترآبادى ۷ هر يك، از تعدادى از منابع كهن حديثى استفاده كرده اند. هم اينك بر اساس اين مجموعه از كتاب هاى حديثى، فقهى و تاريخى مى توانيم با شمارى از كتاب ها و دفاتر حديثى كهن آشنا شده و نقل هايى از آن كتاب ها را در

1.براى او نك : مدخل ابن شهرآشوب در دايرة المعارف بزرگ اسلامى.

2.در كتاب هاى مناقب و نيز متشابه القرآن و كتاب خطى به چاپ نرسيده مثالب النواصب.

3.وى نويسنده فهرستى براى نويسندگان امامى بعد از دوره شيخ طوسى است.

4.اكنون به لطف تحقيق اتان كلبرگ اطلاع ما از كم و كيف اين كتاب ها بيشتر شده است.

5.مؤلف كتاب هاى مختصر بصائر الدرجات (يا الرجعة) و المحتضر كه هر دو به چاپ رسيده است.

6.او مؤلفى با گرايشاتى نزديك به ابن طاووس بوده است.

7.براى او، نك : مدخل استرابادى، على، در دايرة المعارف بزرگ اسلامى به قلم حسن انصارى.

صفحه از 270