نگاهی تازه به اسناد حکمت های نهج البلاغه

نشریه : پژوهشنامه نهج البلاغه

نویسنده : پديدآورنده : وحید سبزیان پور
پديدآورنده : فرزانه فتاحیان

چکیده :

سید رضی برای سخنانی که از حضرت علی(ع) در نهج­ البلاغه نقل کرده است، سند و مدرکی نیاورده است. با آنکه فصاحت و بلاغت علی(ع) برای عام و خاص امری بدیهی است، و بازتاب آن در نثر و نظم عربی و فارسـی روشن­تر از خورشید است، این امر از دیرباز موجب شده است برخی از علمای اهل سنت و در این اواخر برخی مستشرقـین و پـژوهشگران عرب در صحت انتساب این کتاب به علی(ع) تردید روا دارند. به همین سبب صاحب ­نظران شیعه، تلاش گسترده­ای برای نشان دادن اسناد و مدارک نهج ­البلاغه مبذول داشته­ اند، دانشمندانی چون کاشف­ الغطا، امتیاز علی­خان عرشی، عبدالزهرا حسینی، محمد مهدی جعفری و محمد دشتی، تلاش بسیار کرده ­اند که با اشاره به منابع شیعه و اهل سنت صحت انتساب این حکمت­ ها را به علی(ع) نشان داده هر یک سعی کرده ­اند نقایص تحقیقات گذشتگان را کامل کنند. پژوهشگران این عرصه با وجود تلاش بسیار، موفق به کشف منابع بسیاری از سخنان منسوب به علی(ع) نهج­ البلاغه نشده ­اند. در این پژوهش­ ها به سبب محدودیت­ های مختلف از جمله عدم دسترسی به منابع عربی نقایص متعددی دیده می­ شود که سخت نیازمند به بازنگری و بررسی مجدد است از جمله در این تحقیقات منابعی دیده می­ شود که بعد جمع ­آوری نهج ­البلاغه نوشته شده­ اند بسیاری از آنها از منابع شیعه است که از نظر اهل سنت و مخالفان قابل قبول نیست، برخی دیگر وجود خارجی ندارند و یا حـکمت را به شخصی غیر از عـلی(ع) نسبت داده ­اند. در ایـن مقـاله ضمن نقد کتـاب­ های اسنـاد نهج­ البلاغه، با بررسی 250 حکمت از 480 حکمت منسوب به علی(ع) در نهج­ البلاغه (حکمت­ های شماره 1 تا 250) به اسناد و مدارکی از منابع اهل سنت (به­ منزله خوشتر آن باشد که سر دلبران گفته آید در حدیث دیگران)، دست یافته­ ایم که دیگر پژوهشگران و صاحب ­نظران این امر به آن اشاره نکرده ­اند. حاصل این پژوهش ارائه اسنادی از کتب اهل سنت است که برای اولین بار، صحت اسناد 100 حکمت از 250 حکمت اول نهج ­البلاغه را به علی(ع) اثبات می­ کند.