۰.اصل: «ثُمَّ جَعَلَ لِلْعَقْلِ خَمْسَةً وَسَبْعِينَ جُنْداً، فَلَمَّا رَأَى الْجَهْلُ مَا أَكْرَمَ اللّه ُ بِهِ الْعَقْلَ وَمَا أَعْطَاهُ ، أَضْمَرَ لَهُ الْعَدَاوَةَ ، فَقَالَ له الْجَهْلُ : يَا رَبِّ ، هذَا خَلْقٌ مِثْلِي خَلَقْتَهُ وَكَرَّمْتَهُ وَقَوَّيْتَهُ ، وَأَنَا ضِدُّهُ وَلَا قُوَّةَ لِي بِهِ ، فَأَعْطِنِي مِنَ الْجُنْدِ مِثْلَ مَا أَعْطَيْتَهُ ، فَقَالَ : نَعَمْ ، فَإِنْ عَصَيْتَ بَعْدَ ذلِكَ ، أَخْرَجْتُكَ وَجُنْدَكَ مِنْ رَحْمَتِي ، قَالَ : قَدْ رَضِيتُ ، فَأَعْطَاهُ خَمْسَةً وَسَبْعِينَ جُنْداً ».

شرح: بعد از آن، اللّه تعالى گردانيد براى خردمندى، هفتاد و پنج چيز را كه لشكر اوست. پس وقتى كه ديد ناخردمندى آنچه را كه گرامى كرد اللّه تعالى به آن خردمندى را و آنچه را كه بخشيد اللّه تعالى خردمندى را، در دل گرفت دشمنى خردمندى را. پس گفت اللّه تعالى را ناخردمندى كه: اى صاحب كلّ اختيار من! اين خردمندى، آفريده اى است همچشم من. او را پيش از من آفريدى و سرافراز كردى و با وجود اين، او را توانا نيز كردى، و من همجنگ اويم و نيست مرا توانايى اى برابر توانايى او. پس بده به من از لشكر، مانند آنچه دادى به او. پس اللّه تعالى گفت كه: آرى مى دهم، به اين شرط كه اگر نافرمانى كنى به غالب كردنِ شرّ بر خير در صاحبت، بعد از آن لشكر، بيرون كنم تو را و لشكر تو را از رحمت خود. ناخردمندى گفت كه: به تحقيق راضى شدم به اين شرط. پس داد او را هفتاد و پنج چيز كه لشكر اوست.
مخفى نماند كه اين سخن نيز بر حقيقت نيست و مراد، اين است كه: مى بايد صفتى چند آفريده شود كه نصف آنها باعث قوّتِ خردمندى باشد و نصفى ديگر باعث قوّت ناخردمندى باشد تا آزمودِ ^۱ اللّه تعالى مردمان را به تكليف، خوب باشد و فرمان بردار، قابل بهشت شود و نافرمان بردار، قابل جهنّم شود.

۰.اصل: «فَكَانَ مِمَّا أَعْطَى الْعَقْلَ مِنَ الْخَمْسَةِ وَالسَّبْعِينَ الْجُنْدَ :
الْخَيْرُ ، وَهُوَ وَزِيرُ الْعَقْلِ ، وَجَعَلَ ضِدَّهُ الشَّرَّ ، وَهُوَ وَزِيرُ الْجَهْلِ . وَالْاءيمَانُ وَضِدَّهُ الْكُفْرَ ؛ وَالتَّصْدِيقُ وَضِدَّهُ الْجُحُودَ».