[حديث] بيست و يكم

۰.اصل: [الْحُسَيْنُ بْنُ مُحَمَّدٍ ، عَنْ مُعَلَّى بْنِ مُحَمَّدٍ ، عَنِ الْوَشَّاءِ ، عَنِ الْمُثَنَّى الْحَنَّاطِ ، عَنْ قُتَيْبَةَ الْأَعْشى ، عَنِ ابْنِ أَبِي يَعْفُورٍ ، عَنْ مَوْلىً لِبَنِي شَيْبَانَ ]عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ عليه السلام ، قَالَ :«إِذَا قَامَ قَائِمُنَا ، وَضَعَ اللّه ُ يَدَهُ عَلى رُؤُوسِ الْعِبَادِ ، فَجَمَعَ بِهَا عُقُولَهُمْ وَكَمَلَتْ بِهِ أَحْلامُهُمْ» .

شرح: فَجَمَع به صيغه معلومِ باب مَنَعَ است و ضمير مستتر، راجع به اللّه است و مى تواند بود كه به صيغه مجهول باشد. و مؤيّد اوّل است اختلاف ميان جَمَعَ و كَمَلَتْ در تذكير و تأنيث. و بر هر تقدير، مراد به جَمع عُقُول، تقويت هر كدام است به اعتبار زياد كردن وسع هر كدام از آنچه پيشتر بوده.
ضمير بِهَا راجع به يَدَه است و باء، براى سببيّت است، يا راجع به رُؤُوس است و باء به معنى «في» است.
وَ كَمَلَتْ (به صيغه معلوم باب «نَصَرَ» و «حَسُنَ» و «عَلِمَ») عطف است به جَمَعَ و ضمير بِهِ راجع به مصدر جَمَعَ است، يا راجع به مجموع مصدر وَضَعَ و جَمَعَ است.
الأحْلام: بدن ها. و به اين معنى، مفرد ندارد. و وقارها. و به اين معنى، جمعِ ^۱ حِلْم (به كسر حاء و سكون لام) است. و معنى اوّل اين جا، مناسب تر است.
يعنى: روايت است از امام محمّد باقر عليه السلام گفت كه: چون به كار امامت ايستد قائم آل محمّد ـ مراد، صاحب الزمان عليه السلام است ـ مى گذارد اللّه تعالى دست رحمت و توفيق خود را بر سر بندگان خود. پس تقويت مى كند به آن دست، خردمندى هاى ايشان را و قوى مى شود به سبب آن تقويتِ عقول، بدن هاى ايشان. منقول است كه هر مؤمنى قوّت چهل مرد به هم مى رساند. ^۲