[حديث] ششم

۰.اصل: وَفِي رِوَايَةٍ أُخْرى:«الْعُلَمَاءُ مَنَارٌ، وَالْأَتْقِيَاءُ حُصُونٌ، وَالْعُلَماءُ سَادَةٌ».

شرح: و در روايتى ديگر از امام عليه السلام چنين است كه: علما مانند جاى بلندند كه آتش در آن جا افروخته شده تا راهْ گم كردگانِ امّت به آن، راه يابند. و صالحان امّت، مانند حصارهايند، در هر زمانى حصارى. و علماى خانواده محمّد صلى الله عليه و آله سرداران حصارهايند، در هر زمانى سردارى.

[حديث] هفتم

۰.اصل: [أَحْمَدُ بْنُ إِدْرِيسَ، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ حَسَّانَ، عَنْ إِدْرِيسَ بْنِ الْحَسَنِ، عَنْ أَبِي إِسْحَاقَ الْكِنْدِيِّ] عَنْ بَشِير الدَّهَّانِ، قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللّه ِ عليه السلام :«لَا خَيْرَ فِيمَنْ لَا يَتَفَقَّهُ مِنْ أَصْحَابِنَا، يَا بَشِيرُ، إِنَّ الرَّجُلَ مِنْهُمْ إِذَا لَمْ يَسْتَغْنِ بِفِقْهِهِ، احْتَاجَ إِلَيْهِمْ، فَإِذَا احْتَاجَ إِلَيْهِمْ، أَدْخَلُوهُ فِي بَابِ ضَلَالَتِهِمْ وَهُوَ لَا يَعْلَمُ».

شرح: روايت است از بشير روغن فروش گفت كه: گفت امام جعفر صادق عليه السلام كه: نيست خوبى در كسى از شيعه ما كه ياد نمى گيرد از ما مسائل دين را. اى بشير! به درستى كه مردى از شيعه ما چون بى نياز نشود به دانش خود، به معنى دانشى كه طريق شيعه ماست، محتاج مى شود به مخالفان ما و به كتاب هاى ايشان، به گمان اين كه اين كتاب ها را مى خوانم، آنچه حق است، قبول مى كنم و آنچه باطل است، قبول نمى كنم. پس چون محتاج به آن شد، آهسته آهسته داخل مى سازند مخالفان ما او را در دَرِ گمراهى ايشان ^۱ و او نمى داند كه داخل آن دَر شده.
مراد به دَرِ گمراهى، پيروى ظن است؛ چه به آن دَر، داخل همگىِ گمراهى ها مى شود و پندارد كه هنوز از شيعه است.

[حديث] سوم

۰.اصل: [الْحُسَيْنُ بْنُ مُحَمَّدٍ، عَنْ مُعَلَّى بْنِ مُحَمَّدٍ، عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيٍّ الْوَشَّاءِ، عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ] عَنْ أَبِي عَبْدِ اللّه ِ عليه السلام ، قَالَ:«إِذَا أَرَادَ اللّه ُ بِعَبْدٍ خَيْراً، فَقَّهَهُ فِي الدِّينِ».

شرح: روايت است از امام جعفر صادق عليه السلام گفت كه: چون خواهد اللّه تعالى براى بنده خود، خوبى و بهشت را، توفيق فهميدگى مى دهد او را [در ]خدا پرستى.

[حديث] چهارم

۰.اصل: [مُحَمَّدُ بْنُ إِسْمَاعِيلَ، عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ، عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِيسى، عَنْ رِبْعِيِّ بْنِ عَبْدِ اللّه ِ] عَنْ رَجُلٍ، عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ عليه السلام ، قَالَ: قَالَ:«الْكَمَالُ كُلُّ الْكَمَالِ: التَّفَقُّهُ فِي الدِّينِ، وَالصَّبْرُ عَلَى النَّائِبَةِ، وَتَقْدِيرُ الْمَعِيشَةِ».

شرح: روايت است از مردى از امام محمّد باقر عليه السلام ، راوى گفت كه: گفت امام محمّد باقر عليه السلام كه: خردمندى اى كه آن، همگىِ خردمندى است، سه چيز است: كسب فهميدگى در فرموده اللّه تعالى، و صبر كردن بر آنچه پيش آيد در دنيا از سختى ها، و ميانه روى در خرج كه نسبت به دخل، نه تَلَفكارى باشد و نه سختگيرى.

[حديث] پنجم

۰.اصل: [مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيى، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسى، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ، عَنْ إِسْمَاعِيلَ بْنِ جَابِرٍ] عَنْ أَبِي عَبْدِ اللّه ِ عليه السلام ، قَالَ:«الْعُلَمَاءُ أُمَنَاءُ، وَالْأَتْقِيَاءُ حُصُونٌ، وَالْأَوْصِيَاءُ سَادَةٌ».

شرح: الأتقِياء (جمع تَقيّ): پرهيزگاران از گناهان بزرگ؛ و ايشان در هر زمانى از زمان هايى كه بعد از محمّد صلى الله عليه و آله است تا روز قيامت، مانند حصارى اند كه از دشمنان بايد نگاه داشت. و چنانچه هر حصارى، نگاهبان و سردار مى خواهد، ايشان نيز مى خواهند تا از شرّ دشمنان كه شيطان و تابعانش باشند، ايمن شوند.
يعنى: روايت است از امام جعفر صادق عليه السلام گفت كه: علما مانند نگاهبانان اند كه به ايشان سپرده شده جا به جاى حصار در هر زمانى. و پرهيزگاران مانند حصارهايند، در هر زمانى جمعى از ايشان حصارى اند. و جمعى كه پيغمبر صلى الله عليه و آله ايشان را جانشين خود كرده در امّت خود، سرداران اند، در هر زمانى يكى از ايشان سردار است. در اين حديث، اشارت شده به اين كه جمعى كه پرهيزگار نيستند، از حصار بيرون اند و در زندانْ خانه شيطان اسيرند.