باب هفتم

اصل:بَابُ حَقِّ الْعَالِمِ

شرح: اين باب، بيان رعايت حق دانا به مسائل دين است. در اين باب، يك حديث
است.

[حديث اوّل]

۰.اصل: [عَلِيُّ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللّه ِ، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ، عَنْ سُلَيْمَانَ بْنِ جَعْفَرٍ الْجَعْفَرِيِّ، عَمَّنْ ذَكَرَهُ، عَنْ أَبِي عَبْدِ اللّه ِ عليه السلام ، قَالَ: ]«كَانَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ عليه السلام يَقُولُ: إِنَّ مِنْ حق الْعَالِمِ أَنْ لَا تُكْثِرَ عَلَيْهِ السُّؤَالَ، وَلَا تَأْخُذَ بِثَوْبِهِ ، وَإِذَا دَخَلْتَ عَلَيْهِ ـ وَعِنْدَهُ قَوْمٌ ـ فَسَلِّمْ عَلَيْهِمْ جَمِيعاً ، وَخُصَّهُ بِالتَّحِيَّةِ دُونَهُمْ، وَاجْلِسْ بَيْنَ يَدَيْهِ، وَلَا تَجْلِسْ خَلْفَهُ، وَلا تَغْمِزْ بِعَيْنِكَ، وَلَا تُشِرْ بِيَدِكَ، وَلَا تُكْثِرْ مِنْ قَوْلِ : قَالَ فُلَانٌ وَقَالَ فُلَانٌ خِلَافاً لِقَوْلِهِ، وَلَا تَضْجَرْ بِطُولِ صُحْبَتِهِ؛ فَإِنَّمَا مَثَلُ الْعَالِمِ مَثَلُ النَّخْلَةِ تَنْتَظِرُهَا حَتّى يَسْقُطُ عَلَيْكَ مِنْهَا شَيْءٌ، وَالْعَالِمُ أَعْظَمُ أَجْراً مِنَ الصَّائِمِ الْقَائِمِ، الْغَازِي فِي سَبِيلِ اللّه ِ».

شرح: بود امير المؤمنين عليه السلام كه مى گفت كه: به درستى كه از جمله رعايت حق دانا به مسائل دين، اين است كه بسيار زحمت ندهى او را به پرسيدن مسائلِ بسيار.
بيانِ اين مى آيد در حديث چهارمِ باب چهاردهم و حديث پنجمِ باب بيست و يكم و حديث اوّل باب بيست و دوم.
و اگر خواهد كه از مجلس برخيزد، دامن او نگيرى كه دمى ديگر بنشين. و چون داخل شوى بر او بر حالى كه باشند نزد او جمعى، پس سلام كن بر اهل مجلس، همگى و مخصوص ساز او را به ثنا، به معنى اين كه در حضور او ديگرى از اهل مجلس را ثنا مگو، مثل ثناى او. و بنشين برابر او و منشين در پى سر او. و در مجلس او اشارت مكن به چشم بر هم زدن و دست جنبانيدن؛ بلكه به زبان بگو آنچه را كه مى خواهى.
و بسيار مكن از گفتنِ اين كه فلان چنين گفته و فلان چنان گفته، به قصد اين كه مخالف گفته آن عالِم اظهار كنى. و دلگير مشو از درازى زمان هم صحبتى او؛ چه نيست صفت دانا، مگر مانند صفت درخت خرمايى كه انتظارش كشى تا فرود آيد بر تو از آن درخت چيزى.
اشارت به اين است كه: اگر عالِم، خود، سخنى گويد، پخته تر است از آنچه در جواب سؤال تو گويد، مانند درخت ميوه كه اگر از آن، ميوه خود فرود آيد، پخته تر خواهد بود و اگر تو چينى، خام و پخته، درهم است، و داناى مسائل دين كه مردمان از دانش او فايده برند، بزرگ تر است در ثواب آخرت از كسى كه روزه دارِ سحرخيزِ جهاد كننده در راه خداى تعالى باشد و مردمان از دانش او فايده نبرند.