باب يازدهم
اصل:بَابُ بَذْلِ الْعِلْمِ
شرح: اين باب، بيان حال تعليم مضمون آيات بيّناتِ محكمات است به مردمان. در اين باب، چهار حديث است.
[حديث] اوّل
۰.اصل: [مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيى، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسى، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِيلَ بْنِ بَزِيعٍ، عَنْ مَنْصُورِ بْنِ يُونُسَ، عَنْ طَلْحَةَ بْنِ زَيْدٍ ]عَنْ أَبِي عَبْدِ اللّه ِ عليه السلام ، قَالَ:«قَرَأْتُ فِي كِتَابِ عَلِيٍّ عليه السلام : إِنَّ اللّه َ لَمْ يَأْخُذْ عَلَى الْجُهَّالِ عَهْداً بِطَلَبِ الْعِلْمِ حَتّى أَخَذَ عَلَى الْعُلَمَاءِ عَهْداً بِبَذْلِ الْعِلْمِ لِلْجُهَّالِ؛ لِأَنَّ الْعِلْمَ كَانَ قَبْلَ الْجَهْلِ».
شرح: الجُهّال: اهل اختلاف در مسائل، به سبب پيروى ظن.
الفْ لامِ العِلْم سه جا، براى عهد خارجى است؛ و مراد، علم به حرام بودن اختلاف از روى ظن است كه مضمون آيات بيّناتِ محكمات است. و الفْ لامِ الجَهْل نيز براى عهد خارجى است؛ و مراد، تجويز اختلاف از روى ظن است.
لأَِنّ استدلال است به آيت سوره آل عمران: «وَمَا اخْتَلَفَ الَّذِينَ أُوتُواْ الْكِتَـبَ إِلَا مِن بَعْدِ مَا جَآءَهُمُ الْعِلْمُ بَغْيَا بَيْنَهُمْ»۱ و مراد، اين است كه: اگر اخذِ عهد بر علماى اين علم، به بذل اين علم، پيش از اخذِ عهد بر جهّال به طلب در هر شريعتى نمى بود، اين علم براى جميع جهّال از جمله اهل كتاب حاصل نمى شد پيش از جهالت و اختلاف ايشان. و به اين تقرير، دفع مى شود منافات ميان اين حديث و آنچه مى آيد در «كِتَابُ الْحُجَّة» در حديث سوم و نهمِ باب بيستم كه «بَابُ أَنَّ أَهْلَ الذِّكْرِ الَّذِينَ أَمَرَ اللّه ُ الْخَلْقَ بِسُؤَالِهِمْ هُمُ الْأَئِمَّةُ عليهم السلام » است و در شرح آنها، دفع منافات مى شود به دو وجه ديگر.
يعنى: روايت است از امام جعفر صادق عليه السلام گفت كه: خواندم در كتابى كه على بن ابى طالب عليه السلام به خطّ خود نوشته بود از گفته هاى پيغمبر صلى الله عليه و آله ـ و آن، نزد امام زمان مى باشد، چنانچه مى آيد در حديث چهاردهمِ باب بيستم ـ : به درستى كه اللّه تعالى نگرفته بر اهل اختلاف در مسائل، پيمان را به طلب دانشِ آيات بيّناتِ محكمات، مگر آن كه گرفته بر ائمّه كه دانايان اند، پيمان را به تعليم آن دانش، آن نادان را؛ چه علم به حرام بودن اختلاف از روى ظن، هميشه در اهل هر شريعتى بوده، پيش از جهالت و اختلاف ايشان.
