[حديث] دوم

۰.اصل: [عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى بْنِ عُبَيْدٍ، عَنْ يُونُسَ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمنِ، عَنْ عَبْدِ الرَّحْمنِ بْنِ الْحَجَّاجِ، قَالَ: ]قَالَ لِي أَبُو عَبْدِ اللّه ِ عليه السلام :«إِيَّاكَ وَخَصْلَتَيْنِ؛ فَفِيهِمَا هَلَكَ مَنْ هَلَكَ: إِيَّاكَ أَنْ تُفْتِيَ النَّاسَ بِرَأْيِكَ، أَوْ تَدِينَ بِمَا لَا تَعْلَمُ».

شرح: گفت مرا امام جعفر صادق عليه السلام كه: دور دار از يكديگر، خود را و دو صفت را؛ چه به سبب آن دو صفت، جهنّمى شد، هر كه جهنّمى شد. دور دار خود را از فتوا دادنِ تو مردمان را به ديد خود يا چشم داشتن ثواب آخرت، به سبب كارى كه نمى دانى مسئله فروع فقه را و نه مسئله اصول فقه را در آن و پيروى ظن مى كنى.

[حديث] سوم

۰.اصل: [مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيى، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسى، عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ، عَنْ عَلِيِّ بْنِ رِئَابٍ، عَنْ أَبِي عُبَيْدَةَ الْحَذَّاءِ] عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ عليه السلام ، قَالَ:«مَنْ أَفْتَى النَّاسَ بِغَيْرِ عِلْمٍ وَلَا هُدًى، لَعَنَتْهُ مَلَائِكَةُ الرَّحْمَةِ وَمَلَائِكَةُ الْعَذَابِ، وَلَحقّ هُ وِزْرُ مَنْ عَمِلَ بِفُتْيَاهُ».

شرح: روايت است از امام محمّد باقر عليه السلام گفت كه: هر كه فتوا دهد مردمان را بى دانشى كه از محكمات قرآن باشد و بى راهنمايىِ كسى كه معنى متشابهات قرآن را داند، لعنت مى كنند او را فرشتگان رحمت كه بر بهشت و مانند آن موكّل اند و فرشتگان عذاب كه بر جهنّم و مانند آن موكّل اند و به او مى رسد گناه هر كه عمل كند به گفته او.
مخفى نماند كه دانا به معنى آيت متشابه، اللّه تعالى است و كسى كه به سبب اِنزال ملائكه و روح و تحديث در شب قدر و مانند آن دانسته باشد.

[حديث] چهارم

۰.اصل: [عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ، عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيٍّ الْوَشَّاءِ، عَنْ أَبَانٍ الْأَحْمَرِ، عَنْ زِيَادِ بْنِ أَبِي رَجَاءٍ] عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ عليه السلام ، قَالَ:«مَا عَلِمْتُمْ فَقُولُوا، وَمَا لَمْ تَعْلَمُوا فَقُولُوا: اللّه ُ أَعْلَمُ؛ إِنَّ الرَّجُلَ لَيَنْتَزِ عُ الْايَةَ مِنَ الْقُرْآنِ يَخِرُّ فِيهَا أَبْعَدَ مَا بَيْنَ السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ».

باب دوازدهم

اصل:بَابُ النَّهْيِ عَنِ الْقُوْلِ بِغَيْرِ عِلْمٍ

شرح: اين باب، بيانِ نهى اللّه تعالى است از گفتن مسائل دين، بى دانش. در اين باب، نُه حديث است.

[حديث] اوّل

۰.اصل: [مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيى، عَنْ أَحْمَدَ وَعَبْدِاللّه ِ ابْنَيْ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسى، عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحَكَمِ ، عَنْ سَيْفِ بْنِ عَمِيرَةَ، عَنْ مُفَضَّلِ بْنِ يَزِيدَ، قَالَ:] قَالَ أَبُو عَبْدِ اللّه ِ عليه السلام :«أَنْهَاكَ عَنْ خَصْلَتَيْنِ، فِيهِمَا هُلْكُ الرِّجَالِ: أَنْهَاكَ أَنْ تَدِينَ اللّه َ بِالْبَاطِلِ، وَتُفْتِيَ النَّاسَ بِمَا لَا تَعْلَمُ».

شرح: گفت امام جعفر صادق عليه السلام كه: نهى مى كنم تو را از دو صفت كه به سبب آن دو، جهنّمى شدند مردان. نهى مى كنم تو را از اين كه كارى براى چشم داشتِ ثواب آخرت از اللّه تعالى كنى، به چيزِ به كار نيامدنى. مراد از به كار نيامدنى، پيروى ظن است، چنانچه اللّه تعالى گفته در سوره يونس و سوره نجم كه: «إِنَّ الظنّ لَا يُغْنِى مِنَ الْحقّ شَيْئا» : ^۱ به درستى كه ظن، جاى به كار آمدنى نمى گيرد اصلاً. پس هميشه ظن به كار نيامدنى است، هر چند موافق واقع افتد.
و نهى مى كنم تو را از اين كه فتوا دهى مردمان را به چيزى كه نمى دانى آن را و پيروى ظن در آن مى كنى.