[حديث] هشتم

۰.اصل: [عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ، عَنْ أَبِيهِ، عَمَّنْ ذَكَرَهُ ]عَنْ زَيْدٍ الشَّحَّامِ: عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ عليه السلام فِي قَوْلِ اللّه ِ تَبارَكَ و َ تَعَالى:«فَلْيَنْظُرِ الْاءِنْسَانُ إِلى طَعَامِهِ»^۱قَالَ: قُلْتُ: مَا طَعَامُهُ؟ قَالَ:«عِلْمُهُ الَّذِي يَأْخُذُهُ، عَمَّنْ يَأْخُذُهُ؟».

شرح: روايت است از زيدِ پيه فروش از امام جعفر صادق عليه السلام در قول اللّه ـ تَبَارَكَ وَ تَعَالى ـ در سوره عبس: «پس بايد كه نظر كند آدمى، سوى طعام خود كه از كجاست». راوى گفت كه: گفتم كه: چه چيز مراد است از طعام او؟
امام گفت كه: مراد، دانش اوست به حديث پيغمبر صلى الله عليه و آله كه فرا مى گيرد آن را و غذاى روح است. بايد نظر كند كه از كه فرا مى گيرد آن را؛ چه حديث را از ما بايد فرا گرفت يا بى واسطه يا به واسطه اعتمادى. اشارت است به اين كه: اصحاب پيغمبر صلى الله عليه و آله در احاديث او فسادِ بسيار كردند، چنانچه مى آيد در حديث اوّلِ باب بيست و دوم.

[حديث] نهم

۰.اصل: [مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيى، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسى، عَنْ عَلِيِّ بْنِ النُّعْمَانِ، عَنْ عَبْدِ اللّه ِ بْنِ مُسْكَانَ، عَنْ دَاوُدَ بْنِ فَرْقَدٍ، عَنْ أَبِي سَعِيدٍ الزُّهْرِيِّ] عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ عليه السلام ، قَالَ:«الْوُقُوفُ عِنْدَ الشُّبْهَةِ خَيْرٌ مِنَ الِاقْتِحَامِ فِي الْهَلَكَةِ، وَتَرْكُكَ حَدِيثاً لَمْ تَرْوِهِ خَيْرٌ مِنْ رِوَايَتِكَ حَدِيثاً لَمْ تُحْصِهِ».

شرح: خَيْر به معنى كم ضررتر است و ضررِ وقوفِ نزد شبهه به اعتبار دنياست، نظير نفع در آيت سوره بقره: «وَإِثْمُهُمَآ أَكْبَرُ مِن نَّفْعِهِمَا» . ^۲
جمله وَ تَرْكُكَ از قبيل ترقّى است.
لَمْ تَرْوِه (به سكون راء بى نقطه و تخفيف واو مكسوره) صفت حَدِيثاً است و مفهوم اين صفت، احتراز است از حديثى كه عمل به مقتضاى آن نشده باشد و از حديثى كه احصاى آن نشده باشد. الإحصاء: شمردن چيزى؛ و مراد اين جا، فرو گرفتنِ ^۳ علم است به جميع اجزاى چيزى، مثل: «وَ إِن تَعُدُّواْ نِعْمَتَ اللَّهِ لَا تُحْصُوهَآ» . ^۴
يعنى: روايت است از امام محمّد باقر عليه السلام گفت كه: باز ايستادن از كردار و گفتار نزد شك در جايز بودن آن، كم ضررتر است از ناگاه داخل شدن در آن و به جهنّم رفتن براى نفع دنيا. و ترك تو حديثى را كه نقل نكرده باشى آن را، با وجود آن كه ضبط كرده باشى آن را و عمل به مقتضاى آن كرده باشى، كم ضررتر است از نقل تو حديثى را كه ضبط نكرده باشى آن را.

[حديث] هفتم

۰.اصل: [الْحُسَيْنُ بْنُ مُحَمَّدٍ الْأَشْعَرِيُّ، عَنْ مُعَلَّى بْنِ مُحَمَّدٍ، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ جُمْهُورٍ، عَنْ عَبْدِ الرَّحْمنِ بْنِ أَبِي نَجْرَانَ، عَمَّنْ ذَكَرَهُ] عَنْ أَبِي عَبْدِ اللّه ِ عليه السلام ، قَالَ:«مَنْ حَفِظَ مِنْ أَحَادِيثِنَا أَرْبَعِينَ حَدِيثاً، بَعَثَهُ اللّه ُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ عَالِماً فَقِيهاً».

شرح: حَفِظَ به صيغه ماضى غايب معلومِ باب «عَلِمَ» است.
الْحِفْظ (به كسر حاء و سكون فاء) نگاهدارى؛ و مراد، اين جا علمى است كه عمل به آن شود.
أَحَادِيثنا به معنى احاديث مختصّه به طريق اهل البيت عليهم السلام است در مُختلفٌ فِيهِ ميان امّت، از جمله مسائل شرعيّه؛ و اين، احتراز است از احاديث مختصّه به طريق مخالفان و از احاديث مشتركه ميان جميع امّت نيز؛ زيرا كه حفظ مُتّفقٌ عَلَيْه، اگر چه شرط فقه است، امّا كافى نيست.
أربَعِينَ حَدِيثاً مبنى بر اين است كه مُحتاجٌ اِليهِ اكثر مردمان از جمله آن احاديث، زياد بر چهل نيست. بيان شد در شرح حديث هفتمِ باب دوم كه: فقيه، اخصّ مطلق است از عالم.
يعنى: روايت است از امام جعفر صادق عليه السلام گفت كه: هر كه نگاهدارى كند از جمله حديث هاى ما امامان حق، چهل حديث را، برمى انگيزد او را اللّه تعالى در روز قيامت، داناى فهميده در خداپرستى.