شرح: اين، ظاهر است از شرح حديث هشتمِ اين باب.

[حديث] سيزدهم

۰.اصل: [عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسى بْنِ عُبَيْدٍ، عَنْ يُونُسَ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمنِ] عَنْ سَمَاعَةَ بْنِ مِهْرَانَ ، عَنْ أَبِي الْحَسَنِ مُوسى عليه السلام ، قَالَ: قُلْتُ: أَصْلَحَكَ اللّه ُ، إِنَّا نَجْتَمِعُ فَنَتَذَاكَرُ مَا عِنْدَنَا، فَلَا يَرِدُ عَلَيْنَا شَيْءٌ إِلَا وَعِنْدَنَا فِيهِ شَيْءٌ مُسَطَّرٌ، وَذلِكَ مِمَّا أَنْعَمَ اللّه ُ بِهِ عَلَيْنَا بِكُمْ، ثُمَّ يَرِدُ عَلَيْنَا الشَّيْءُ الصَّغِيرُ لَيْسَ عِنْدَنَا فِيهِ شَيْءٌ، فَيَنْظُرُ بَعْضُنَا إِلى بَعْضٍ وَعِنْدَنَا مَا يُشْبِهُهُ ، فَنَقِيسُ عَلى أَحْسَنِهِ؟
فَقَالَ:«وَمَا لَكُمْ وَلِلْقِيَاسِ؟ إِنَّمَا هَلَكَ مَنْ هَلَكَ مِنْ قَبْلِكُمْ بِالْقِيَاسِ».
ثُمَّ قَالَ: «إِذَا جَاءَكُمْ مَا تَعْلَمُونَ، فَقُولُوا بِهِ، وَإِنْ جَاءَكُمْ مَا لَا تَعْلَمُونَ، فَهَا» وَأَهْوَى بِيَدِهِ إِلى فِيهِ، ثُمَّ قَالَ: «لَعَنَ اللّه ُ أَبَا حَنِيفَةَ؛ كَانَ يَقُولُ: قَالَ عَلِيٌّ وَقُلْتُ، وَقَالَتِ الصَّحَابَةُ وَقُلْتُ» ثُمَّ قَالَ: «أَ كُنْتَ تَجْلِسُ إِلَيْهِ؟» فَقُلْتُ: لَا، وَلكِنْ هذَا كَلَامُهُ.

شرح: روايت است از سماعة بن مهران از امام موسى كاظم عليه السلام گفت كه: گفتم كه: خوشحال داراد تو را اللّه تعالى، به درستى كه ما شيعه اماميّه، جمع مى شويم يك جا، پس گفتگو مى كنيم و به ياد هم مى آوريم آنچه را كه نزد ماست از جواب هاى مسائل كه از شما شنيده ايم، پس وارد نمى شود بر ما مسئله اى، مگر آن كه نزد ما در آن مسئله، جوابى هست نوشته در كتاب هاى حديث ما؛ و آن از نعمتى است كه اللّه تعالى داده آن را به ما به سبب شما. بعد از آن گفتگو، وارد مى شود بر ما مسئله سهلى كه نيست نزد ما در آن مسئله، جوابى كه از شما صريح شنيده باشيم، پس نگاه مى كند بعضى از ما سوى بعضى ديگر و عاجز مى شويم در آن، و نزد ما از مسائلى كه از شما شنيده ايم جواب آنها را، چيزى هست كه مانند است به اين مسئله سهل. پس قياس مى كنيم اين مسئله سهل را بر موافق ترِ آنچه از شما شنيده ايم جواب آن را؟
پس امام گفت كه: چه كار است شما شيعه اماميّه را با قياس و قياس را با شما؟ جز اين نيست كه جهنّمى شدند جمعى كه جهنّمى شدند پيش از شما از امّتان پيغمبران سابق به قياس كه عمده طريقِ پيروان ظن است.
اين، اشارت است به گفته اللّه تعالى در سوره انعام، در جواب پيروان ظن در اين امّت كه: اللّه تعالى دانسته [است] خواهند گفت كه: چون جميع احكام الهى در محكمات قرآن، صريح نشده، پس علاجى نداريم به غير اين كه پيروى ظن كنيم در بعض احكام الهى كه: «كَذَ لِكَ كَذَّبَ الَّذِينَ مِن قَبْلِهِمْ حَتَّى ذَاقُواْ بَأْسَنَا» : ^۱ چنين در پرده به دروغ نسبت دادند محكمات كتاب الهى و پيغمبران را آن مشركان كه پيش از ايشان بودند تا چشيدند عذاب ما را.
بعد از آن، امام گفت كه: چون از جمله احتمالاتِ جواب به خاطر رسد شما را چيزى كه مى دانيد آن را، پس گوييد آن را و اگر به خاطر رسد شما را چيزى كه نمى دانيد آن را، پس فرا گيريد آن را، و اشارت كرد به دست خود، سوى دهن خود. مراد، اين است كه: جواب آن را از دهن من شنويد و بعد از آن گوييد.
بعد از آن، امام گفت كه: لعنت كناد اللّه تعالى ابو حنيفه را، بود كه مى گفت كه: گفت على و من گفتم و گفتند اصحاب رسول عليه السلام و من گفتم. مرادش اين است كه: فكرى چند كه من در باب قياس كرده ام، نه به خاطر على رسيده و نه به خاطر باقى اصحاب رسول، و فكر من بهتر از فكر ايشان است.
بعد از آن، امام گفت مرا كه: آيا مى نشستى سوى ابو حنيفه؟
پس گفتم كه: نه، و ليك مى دانم كه اين، سخن اوست.

[حديث] يازدهم

۰.اصل: [مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيى، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ، عَنِ الْوَشَّاءِ، عَنْ مُثَنًّى الْحَنَّاطِ، عَنْ أَبِي بَصِيرٍ، قَالَ: ]قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللّه ِ عليه السلام : تَرِدُ عَلَيْنَا أَشْيَاءُ لَيْسَ نَعْرِفُهَا فِي كِتَابِ اللّه ِ، وَلَا سُنَّة نَبِيِّهِ، فَنَنْظُرُ فِيهَا؟
فَقَالَ:«لَا، أَمَا إِنَّكَ إِنْ أَصَبْتَ، لَمْ تُؤْجَرْ؛ وَإِنْ أَخْطَأْتَ، كَذَبْتَ عَلَى اللّه ِ عَزَّ وَجَلَّ».

شرح: گفتم امام جعفر صادق عليه السلام را كه: وارد مى شود بر ما مسئله اى چند كه نمى شناسوم جواب آنها را در كتاب خدا و نه در بيان رسولش. پس به ديدِ خود، فكر مى كنيم در آنها و جواب مى گوييم. آيا جايز است يا نه؟
پس امام گفت كه: نه. آگاه باش! به درستى كه تو اگر جواب موافقِ حكم الهى گفتى، ثواب داده نشدى و اگر خطا كردى، دروغ گفتى بر خداى ـ عَزّ و جلّ ـ.
مراد، اين است كه: رسيدن به حق و خطا كردن در اين قِسْم جايى، اتّفاقى است. به اختيار تو نيست، پس در هر دو صورت، گناه دارى.

[حديث] دوازدهم

۰.اصل: [عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسى، عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحَكَمِ،عَنْ عُمَرَ بْنِ أَبَانٍ الْكَلْبِيِّ، عَنْ عَبْدِ الرَّحِيمِ الْقَصِيرِ، عَنْ أَبِي عَبْدِ اللّه ِ عليه السلام ، قَالَ: ]«قَالَ رَسُولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله : كُلُّ بِدْعَةٍ ضَلَالَةٌ، وَكُلُّ ضَلَالَةٍ فِي النَّارِ».