۰.اصل:«لَا تَحْوِيهِ الْأَمَاكِنُ، وَلَا تَضَمَّنُهُ الْأَوْقَاتُ، وَلَا تَحُدُّهُ الصِّفَاتُ، وَلَا تَأْخُذُهُ السِّنَاتُ، سَبَقَ الْأَوْقَاتَ كَوْنُهُ، وَالْعَدَمَ وُجُودُهُ، وَالِابْتِدَاءَ أَزَلُهُ».

شرح: الضَّمَان (به فتح ضاد با نقطه، مصدر باب «عَلِمَ»): در شكم گرفتن چيزى را به روشى كه بيرون نباشد اصلاً.
أَوْقَات جمع وقت است؛ و آن، قطعه اى است از زمان به اعتبار اين كه طرف حادثى است كه پيش از آن قطعه و بعد از آن قطعه نيست و با قطع نظر از اين اعتبار، آن را وقت نمى نامند.
الْحَدّ (مصدر باب «نَصَرَ»): مانع شدن.
الصِّفّات: اقسام ثناگويى. مراد اين است كه: واصفان عاجزند از كنه صفت او، چنانچه گذشت در حديث دوّمِ اين باب كه: «الَّذِي يَعْجِزُ الْوَاصِفُونَ عَنْ كُنْهِ صِفَتِهِ».
الْأَخْذ: بازداشتن كسى را از كارى. السِّنَات (به كسر سين): ماندگى ها، چنانچه ظاهر مىشود در «كِتَابُ الْعِشْرَة» در حديث پنجمِ باب بيست و يكم كه «بَابُ الْجُلُوس» است.
السَّبْق: پيش از چيزى بودن.
معنى عدم و وجود بيان شد در شرح فقره سابقه و آنها را مصادر متعدّيه است. و استعمال عدم به معنى نيستى و وجود به معنى هستى، موافقِ وضع لغت عرب نيست و از تصرّفات مترجمانِ كتب فلاسفه است و حمل عدم و وجود بر آنها در اين مقام، باعث سرگردانى جمعى شده و توجيهات ركيكه كرده اند.
پس مى گوييم كه: از جمله مصداق عدم در اين مقام، فقر و عجز مخلوقان است. و از جمله مصداق وجود، غنا و كمال قدرت اللّه تعالى است كه مذكور است در آيت سوره فاطر: «يَـأَيُّهَا النَّاسُ أَنتُمُ الْفُقَرَآءُ إِلَى اللَّهِ وَ اللَّهُ هُوَ الْغَنِىُّ الْحَمِيدُ»^۱ و در سوره محمّد: «وَ اللَّهُ الْغَنِىُّ وَ أَنتُمُ الْفُقَرَآءُ» . ^۲
الْأَزَل (به فتح همزه و فتح زاء با نقطه): هميشگى در جانبِ ماضى.
يعنى: فرو نمى گيرد اللّه تعالى را مكان ها و در شكم نمى گيرد او را وقت ها و مانع نمى شود او را از اتّصاف به كمالى ديگرْ انواعِ ثناگويى ها و فرا نمى گيرد او را ماندگى ها. پيشى گرفته اوقات مخلوقان را بودنِ او و پيشى گرفته فقر و عجز مخلوقان را غنا و كمال قدرت او و پيشى گرفته ابتداى مخلوقان را هميشگى او در جانب ماضى.