[حديث] يازدهم

۰.اصل: [بَعْضُ أَصْحَابِنَا، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللّه ِ، عَنْ عَبْدِ الْوَهَّابِ بْنِ بِشْرٍ، عَنْ مُوسَى بْنِ قَادِمٍ، عَنْ سُلَيْمَانَ] عَنْ زُرَارَةَ، عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ عليه السلام ، قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ قَوْلِ اللّه ِ عَزَّ وَجَلَّ :«وَ مَا ظَـلَمُونَا وَ لَـكِن كَانُوا أَنفُسَهُمْ يَظْـلِمُونَ»^۱قَالَ:«إِنَّ اللّه َ تَعَالى أَعْظَمُ وَأَعَزُّ وَأَجَلُّ وَأَمْنَعُ مِنْ أَنْ يُظْلَمَ، وَلكِنَّهُ خَلَطَنَا بِنَفْسِهِ فَجَعَلَ ظُلْمَنَا ظُلْمَهُ، وَوَلَايَتَنَا وَلَايَتَهُ؛ حَيْثُ يَقُولُ: «إِنَّمَا وَلِيُّكُمُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِينَ ءَامَنُوا»^۲ يَعْنِي الْأَئِمَّةَ مِنَّا». ثُمَّ قَالَ فِي مَوْضِعٍ آخَرَ: «وَمَا ظَلَمُونَا وَلكِنْ كَانُوا أَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ»^۳ ثُمَّ ذَكَرَ مِثْلَهُ.

شرح: يُظْلَمَ، به صيغه مضارع غايب مجهولِ باب «ضَرَبَ» است؛ و مراد اين است كه: هيچ كس اين توهّم نكرده تا دفع آن بايد كرد.
فاء در فَجَعَلَ براى بيان است. حَيْثُ ظرفِ وَوَلَايَتَنَا وَلَايَتَهُ است.
يَعْنِي الْأَئِمَّةَ مِنَّا تفسير «الَّذِينَ ءَامَنُوا» است و اين مبنى بر اين است كه مراد به ايمان اين جا، تصديق به جميع مَا جَاءَ بِهِ الرَّسُول نيست، به قرينه اين كه اهل آن تصديق به جميع مخاطبان اند و هر كدامِ ايشان، قابل حكومت نيست؛ بلكه مراد، ايمن كردن پيروان خود از پيروى غير حق و از عذاب جهنّم و مانند آنها است، موافق آنچه مى آيد در «كِتَابُ الْحُجَّة» در حديث دهمِ [بَابُ] مَوْلِدِ أَبِي مُحَمَّدٍ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيٍّ عليهماالسلام».
مقصود اين است كه: با وجود آياتى كه دلالت مى كند بر اين كه حاكم، غير اللّه تعالى نيست، ما را حاكم ناميده، پس اين مبنى بر خلط است. و بيان آيت: «إِنَّمَا وَلِيُّكُمُ اللَّهُ» مى آيد در «كِتَابُ الْحُجَّة» در حديث هفتم و شانزدهمِ باب هشتم و در حديث سوم و چهارم و ششم و هشتمِ باب شصت و چهارم و در حديث هفتاد و هفتمِ باب صد و هفتم.
ثُمَّ قَالَ تتمّه كلام امام است و اشارت است به اين كه آيت «وَ مَا ظَـلَمُونَا» در دو سوره است؛ اوّل: اعراف كه از مكّيّات است، دوم: بقره كه از مدنيّات است.
ثُمَّ ذَكَرَ مِثْلَهُ كلام زُراره است. و ضمير مستتر در «ذَكَرَ» راجع به امام است. و ضمير «مِثْلَهُ» راجع است به آنچه مذكور شد. و دلالت بر خلط مى كند. و مثل آن است آيت سوره منافقين: «وَ لِلَّهِ الْعِزَّةُ وَ لِرَسُولِهِ وَ لِلْمُؤْمِنِينَ» ؛ ^۴ زيرا كه حصرِ عزّت در هر كدام صحيح نيست بى خلط.
يعنى: روايت است از زراره، از امام محمّد باقر عليه السلام ، راوى گفت كه: پرسيدم او را از قول اللّه ـ عَزَّ وَ جَلَّ ـ در سوره اعراف: و ظلم نكردند يهود ما را، و ليك كار ايشان اين بود كه خود را ظلم مى كردند؛ گفت كه: به درستى كه اللّه تعالى بزرگ تر و عزيزتر و رفيع تر از آن است كه مظلوم شود، و ليك او مخلوط كرده ما را با خود.
بيانِ اين آن كه: گردانيده ظلم ما را به جاى ظلم او و گردانيده حكومت ما را به جاى حكومت او، در جايى كه مى گويد در سوره مائده: جز اين نيست كه حاكم شما اللّه تعالى است و رسول او و جمعى كه مؤمن شدند مى خواهد ^۵ به قول او: «الَّذِينَ ءَامَنُواْ» امامان از ما را. بعد از آن گفت در موضعى ديگر كه سوره بقره است كه: «وَ مَا ظَـلَمُونَا»^۶ تا آخر. بعد از آن امام عليه السلام ذكر كرد مثل آنچه را كه مذكور شد از آيت دالّه بر خلط.