كه: در كار من، دخالت نكنيد . هنگامى كه مأموران عمرو بن سعيد، فرماندار مكّه، مانع خروج امام عليه السلام و يارانش از مكّه شدند و ضمن درگيرى مختصرى خطاب به امام عليه السلام گفتند : اى حسين ! از خدا نمى ترسى كه از جماعت، جدا مى شوى و ميان امّت، تفرقه مى اندازى؟
امام حسين عليه السلام تنها به قرائت اين آيه شريف، بسنده كرد :
«لِى عَمَلِى وَ لَكُمْ عَمَلُكُمْ أَنتُم بَرِيـ?ونَ مِمَّآ أَعْمَلُ وَ أَنَا بَرِىءٌ مِّمَّا تَعْمَلُونَ .^۱
عمل من، براى من و عمل شما، براى شماست . شما از آنچه من مى كنم، بيزاريد و من، از آنچه شما مى كنيد، بيزارم» . ^۲
بر پايه نقل ابن اعثم ، امام عليه السلام در پاسخ نامه يزيد به اهل مدينه ـ كه متضمّن باز داشتن آنها از قيام بود ـ ، نيز تنها به نوشتن آيه ياد شده اكتفا كرد . ^۳

2 . پاسخ به كسانى كه نمى خواست سرنوشت سفر را براى آنان بازگو نمايد

از آن جا كه هدف اوليه امام عليه السلام از سفر به عراق، تأسيس حكومت اسلامى بود ، براى اتمام حجّت بر مردم ، نمى توانست سرنوشت سفر را براى همه مردم، حتّى براى برخى از خواص ، بيان كند . لذا در پاسخ بسيارى از كسانى كه با خطرناك توصيف كردن سفر به عراق، از ايشان مى خواستند تا از اين سفر منصرف شود ، به پاسخ هاى اجمالى اكتفا مى كرد، چنان كه در پاسخ به پيشنهاد طِرّماح و ابو بكر بن عبد الرحمان فرمود :
مَهما يَقضِ اللّهُ مِن أمرٍ يَكُن .^۴هر چه خداوند حكم كند ، همان مى شود .

2

پاسخ هاى امام عليه السلام به خطرناك توصيف كردن سفر به كوفه

بررسى گزارش هايى كه در منابع تاريخى در اين زمينه آمده اند و بخشى از آنها در فصل ششم گذشت ، نشان مى دهد كه افراد مختلفى با انگيزه هاى گوناگون، مى خواستند تا امام حسين عليه السلام را از سفر به عراق منصرف كنند . برخى مستقيما از يزيد دستور ممانعت داشتند ، برخى غير مستقيم، عامل اجرايى او بودند ، برخى ضمن علاقه مندى به امام عليه السلام در جهت اجراى خواست حكومت يزيد، عمل مى كردند ، شمارى به خاطر پيشگويى هايى كه از پيامبر خدا صلى الله عليه و آله در باره شهادت ايشان شنيده بودند ، از اين سفر احساس خطر مى كردند ، برخى مى خواستند كه امام عليه السلام هم مانند آنها عافيت طلبى را پيشه سازد و در نهايت، برخى هم انگيزه اى جز علاقه مندى به امام عليه السلام نداشتند .
براى تحليل پاسخ هاى امام عليه السلام به كسانى كه با خطرناك توصيف كردن سفر به كوفه، تلاش مى كردند تا امام عليه السلام را از اين سفر منصرف كنند ، بايد توجّه داشت ـ همان طور كه پيش از اين گفتيم ـ ، هدف امام عليه السلام از سفر به كوفه، در درجه نخست، تأسيس حكومت اسلامى و در مرتبه بعد، سست كردن پايه هاى حكومت اموى و دفاع از اساس اسلام به قيمت شهادت خود و عزيزانش بود . بنا بر اين، تحقّق اين هدف با خطرهاى احتمالى، بلكه قطعى اين سفر، منافات ندارد .
امام حسين عليه السلام از يك سو ، سرنوشت اين سفر را مى دانست و از خطرهاى آن، كاملاً آگاه بود و از سوى ديگر، براى اتمام حجّت بر مردم، نمى توانست همه آنچه را مى داند، براى همه مردم بيان كند. از اين رو، پاسخ هاى امام عليه السلام به كسانى كه سفر به كوفه را خطرناك وصف مى كردند، متفاوت بود . اين پاسخ ها را به سه دسته مى توان تقسيم كرد :

1 . پاسخ به كارگزاران حكومت

پاسخ امام عليه السلام به كارگزاران يزيد كه او را از سفر به عراق منع مى كردند، در واقع، اين بود