8

مهم ترين عوامل شكست نهضت كوفه

با در نظر گرفتن آنچه در تبيين جامعه شناسى و روان شناسى كوفيان بيان شد ، مى توان گفت كه مهم ترين عوامل شكست نهضت كوفه و خوددارىِ كوفيان از همراهى با امام حسين عليه السلام ، عبارت اند از :

1 . عدم تشكّل و ضعف امكانات اقتصادى هواداران امام عليه السلام

پيش از اين ، توضيح داديم كه يكى از ويژگى هاى كوفيان ، نظام ناپذيرى بود . به همين جهت ، هواداران امام حسين عليه السلام نيز تشكّل خاصّى نداشتند . كوفيان ، به دليل حاكميت نظام قبيله اى در كوفه ، تابع رئيس قبيله بودند . از اين رو ، در صورت كناره گيرى رئيس قبيله يا دستگيرى و يا خيانت او ، مردم نمى توانستند تصميم گيرى كنند .
افزون بر عدم تشكّل هواداران امام عليه السلام ، ضعف امكانات مالى و تجهيزات نظامى آنان نيز در شكست نهضت كوفه ، بى تأثير نبود .

2 . تشكّل ادارى و قدرت اقتصادى دشمنان امام عليه السلام

در مقابل هواداران امام عليه السلام ، دشمنان ايشان و طرفداران حاكيمت اُموى ، در قالب نظام ادارى كوفه ، داراى تشكّل بودند و امكانات اقتصادى و تجهيزات نظامى اين شهر را در دست داشتند ، هر چند براى مقابله با مسلم عليه السلام با دو مشكل اساسى ، رو به رو بودند : يكى ، ضعف مديريت نعمان بن بشير ، و ديگرى ، جوّ عمومى هوادارى مردم از امام حسين عليه السلام ، كه با آمدن ابن زياد ، هر دو مشكل ، حل شد .

3 . تهديد و تطميع مردم

ابن زياد ، براى در هم شكستن فضاى سياسى ، اجتماعى كوفه ـ كه به شدّت ، تحت تأثير فعّاليت هواداران امام حسين عليه السلام بود ـ ، كار خود را با تهديد و تطميع مردم ، آغاز كرد . او در نخستين سخنرانى خويش پس از ورود به كوفه ، به مردم گفت :

وَكُلُّكُم عاصٍ لِأَمرى غَيرُ مُستَمِعٍ لِقَولى ، قَدِ انخَزَلَت عَطِيّاتُكُم مِنَ الحَرامِ ، وَ مُلِئَت بُطونُكُم مِنَ الحَرامِ ، فَطُبِعَ عَلى قُلوبِكُم .^۱ همه تان از فرمان من ، سرپيچى مى كنيد و به سخنانم ، گوش فرا نمى دهيد . عطاياى حرام ، شما را سست [و سنگين] كرده و شكمتان از حرام ، آكنده شده است . از اين رو ، بر دل هايتان مُهر خورده است .