سخنى در باره شمار دو سپاه

تعيين دقيق و قطعى شمار دو سپاه ، مقدور نيست ؛ امّا در اين باره اعدادى گزارش شده كه ارائه مى گردد .

الف ـ شمار سپاه امام حسين عليه السلام

بيشتر منابع معتبر ، شمار سپاهيان امام عليه السلام را 72 نفر ، گزارش كرده اند . شيخ مفيد رحمه اللهمى نويسد :
حسين بن على عليه السلام ، هنگام صبحگاه و بعد از نماز صبح ، يارانش را [ براى نبرد ، ]آماده كرد . آنان ، سى و دو سوار و چهل پياده بودند .
ليكن با ملاحظه نام و مشخّصات شهداى كربلا ، مى توان گفت كه شمار سپاهان امام عليه السلام بيش از اين تعداد بوده است ، چنان كه پاره اى از منابع ، عدد ياران امام عليه السلام را 82 نفر ، برخى 114 نفر ، برخى 145 نفر ، برخى صد و هفتاد نفر ، برخى ششصد نفر و برخى ارقام ديگرى گزارش كرده اند .
نكته قابل توجّه ، اين كه در تبيين آمار شهداى كربلا ، بجز امام عليه السلام ، مشخّصات 154 نفر ، ارائه مى شود كه حدود 72 تن از آنها از خاندان امام حسين عليه السلام و پيامبر صلى الله عليه و آله و امام على عليه السلام بوده اند .
بنا بر اين ، ممكن است آنچه در گزارش مشهور آمده ، اشاره به همين افراد باشد ، و نيز مى تواند اشاره به ياران امام عليه السلام قبل از ملحق شدن كسانى باشد كه به تدريج به ايشان پيوسته اند ؛ زيرا گزارش هايى از پيوستن بيست تا سى نفر به امام عليه السلام حكايت دارند ، چنان كه احتمال دارد برخى اسامى ، به دليل تصحيف ، تكرار شده باشند . به هر

بن مظاهر را بر جناح چپ يارانش ، قرار داد و پرچمش را به دست برادرش عبّاس عليه السلام سپرد... .
عمر بن سعد نيز در همان صبحگاه ـ كه روز جمعه بود و شنبه هم گفته شده ـ ، يارانش را آماده كرد و با لشكرى كه همراهش بودند ، به سوى حسين عليه السلام بيرون آمد. بر جناح راست [ لشكر ]او ، عمرو بن حَجّاج و بر جناح چپ [ لشكر ] او ، شمر بن ذى الجوشن و بر سواران ، عُروَة بن قيس و بر پيادگان ، شَبَث بن رِبْعى گمارده شده بودند و پرچم را به غلامش دُرَيد داد . ^۱