مى رسد . اين راه ، انشعاب هاى متعدّد داشته و با طول تقريبى 1165 تا 1333 كيلومتر ، جاى گزين مناسبى براى راه كوتاه ، امّا سختِ باديه بوده است . مجموع اين راه و راه باديه را مى توان به يك مثلّث ، تشبيه كرد كه قاعده آن ، راه باديه است .
راه سوم : راه كناره دجله
دجله ، ديگر رود بزرگ عراق است و آن نيز مانند فرات ، از تركيه سرچشمه مى گيرد ؛ امّا از شام نمى گذرد و درگذشته ، براى رفتن به شمال شرق عراق ، از مسير كناره آن ، استفاده مى كرده اند . اين راه ، مسير اصلى ميان كوفه و دمشق ، نبوده است و بايد پس از پيمودن مقدار كوتاهى از آن ، كم كم به سمت غرب پيچيد و پس از طىّ مسير نه چندان كوتاهى ، به راه كناره فرات پيوست و از آن طريق ، وارد دمشق شد .
اين مسير را مى توان سه ضلع از يك مستطيل دانست كه ضلع ديگر طولىِ آن را راه باديه و سه ضلع ياد شده آن را : مسافت پيموده شده از كوفه به سمت شمال ، راه پيموده شده به سمت غرب ، و راه پيموده شده به سمت جنوب ـ كه بازگشت به بخشى از مسير پيموده شده قبلى است ـ ، تشكيل مى دهند . از اين رو ، از همه راه هاى ديگر ، طولانى تر است و طول آن ، حدود 1559 كيلومتر است . اين راه را «راه سلطانى» ناميده اند .
چند نكته قابل توجّه
ما دليل روشن و گزارش تاريخى معتبر و كهنى براى اثبات عبور كاروان اسيران كربلا از يكى از اين سه راه ، در دست نداريم و حديثى نيز از اهل بيت عليهم السلام در اين باره به ما نرسيده است . آنچه در دسترس ماست ، برخى نشانه هاى جزئى و ناكافى اند كه به صورت پراكنده ، در برخى كتاب ها آمده اند ، و نيز قصّه پردازى ها و شرح حال هاى بى سند و نامعتبرى كه در كتاب هاى غير قابل استناد (مانند مقتل ساختگى منسوب به ابو مِخنَف) ، آمده و سپس در كتاب هاى ديگر ، تكرار شده اند . ۱ اينك ، نشانه هاى
