كلينى و عقل‏گرايى - صفحه 108

درباره «رى» كه زادگاه كلينى است، گفتنى است كه برخلاف قم، كه شهرى شيعه نشين بوده، رى پيروان مذاهب مختلف را در خود جاى داده است. علاوه بر مذاهب رسمى فقهى اهل سنت، مذاهب فكرى گوناگون از قبيل معتزله، نجاريّه، اشاعره، كراميّه و... نيز در رى حضور رسمى داشتند. ۱ لازمه اين امر فضاى مناسب فكرى در رى و تلاش هاى فكرى و علمى انديشمندان هر فرقه و مذهب به سود خود بود.
حضور تشيع نيز در رى، از زمان ورود اسلام به اين شهر و فتح شدنش، جدى بوده و رقم بالايى از اصحاب ائمه عليهم السلام و راويان حديث به اين شهر هجرت كرده، در آن ساكن شدند. ۲
بدين ترتيب حجم بالايى از علما و دانشمندان مذاهب مختلف اسلامى، به ويژه تشيع در مراكز علمى اين شهر، پرورش يافته اند. ۳
با توجه به اوضاع فرهنگى و اجتماعى رى در صدر اسلام به ويژه قرن سوم هجرى، مى توان پذيرفت كه مجموعه شرايط خوب و مناسب، به ويژه كانون هاى علمى و منابع لازم انسانى و كتابخانه اى در دسترس كلينى بوده ۴ تا توانسته به تلاش هاى گسترده علمى، از جمله تدوين كافى بپردازد.
در مورد «قم»، در نزديكى زادگاه كلينى قابل ذكر است كه:
اولاً سابقه تشيع در اين شهر طولانى و غلبه آن بر اين شهر مثال زدنى است. ۵ اين امر مجال كافى و زمينه بسيار خوبى را به وجود آورده بوده تا فرهنگ پربار شيعى و علوم گوناگون اسلامى در اين شهر، رشد چشمگيرى داشته باشد.
ثانيا اوضاع اجتماعى و مذهبى قم سبب شده بود تا انبوه سادات و هاشميان و

1.ر.ك: كريمان، حسين، رى باستان، ج ۱، ص ۱۸۴ و بعد، فصل نهم كتاب درباره محله هاى رى و نقشه رى باستان در ص ۲۳ كتاب، انجمن آثار ملى، اسفند ۱۳۴۵، تهران.

2.ر.ك: الكلينى والكافى، ص ۱۳۷ و ۱۴۴؛ نيز الكلينى ... وكتابه الكافى، ص ۳۵ و بعد.

3.همان.

4.ر.ك: رى باستان، ج ۱، ص ۵۲۶ و بعد، فصل پانزدهم كتاب: مدارس و كتابخانه ها.

5.ر.ك: تاريخ قم، ص ۲۰۵ و بعد، از حسن بن محمد بن حسن قمى، به تصحيح جلال الدين تهرانى، انتشارات توس، تهران، ۱۳۶۱ش؛ نيز فقيهى، على اصغر، تاريخ مذهبى قم، ص ۴۰، انتشارات اسماعيليان، قم، بى تا.

صفحه از 120