خردورزى در فقه

گر چه از كلينى اثر فقهى بر جاى نمانده است، ليكن با توجه به سامان دادن فروع كافى و گردآورى احاديث فقهى و تبويب آنها، مى توان به عظمت مقام فقهى وى پى برد. در زمينه خردگرايى ايشان در فقه، طرح دو نكته سودمند است:

1. مبانى استنباط از نگاه كلينى

يكى از آثار كلينى كه متأسفانه به دست ما نرسيده است، كتابى در موضوع «رجال» بوده است. شك نيست كه بررسى اسناد روايات و شناخت راويان آنها براى پذيرش روايات و فتوا طبق آنها به عنوان مقدمه استنباط كارى لازم است و كلينى به اين كار پرداخته بوده است و با توجه به بهايى كه وى به اين كار داده بوده، مى توان حدس زد كه ساير مبانى استنباط به ويژه دانش اصول فقه نيز در چشم و ذهن ايشان اهميت فراوان داده است، و ما اكنون از آرا اصولى ايشان اطلاعى نداريم و چه بسا كه در اين موضوع نيز اثرى داشته كه از ميان رفته است. ^۲

2. نگاهى به فروع كافى

در فروع كافى آراى فقهى و اظهارنظرهاى بسيارى از كلينى ديده مى شود. نيز گاهى توضيحاتى درباره متون روايى آورده است. درباره تعارض روايات و راه جميع آنها هم نكاتى در فروع كافى وجود دارد. گاهى هم كلينى ديدگاه هاى خود را پيش از نقل روايات آورده است. ^۳

1.ر.ك: پيشين، والبداية والنهاية، ابن كثير، ج ۱۱، ص ۱۶۸، دار احياء التراث العربى، بيروت، ۱۴۱۳ ق والتنبيه والاشراف، مسعودى، ص ۳۸۰ و بعد، دار صادر، بيروت، ۱۹۸۳، نيز تجارب الامم ابن مسكويه.

2.اين ناچيز، نوشتار ديگرى زير عنوان شرايط راوى از ديدگاه قدما و متأخران سامان داده است كه هنوز به زيور طبع آراسته نگرديده است. در مورد وثاقت راوى از ديدگاه كلينى نيز مى توان، مقدمه كافى را ملاحظه كرد و برخى آراى اصولى ايشان را نيز از همان مقدمه با ارزش به دست آورد.

3.الكلينى وكتابه الكافى، ص ۲۲۷ ـ ۲۳۳.