ابن حجر عسقلانى (متوفاى 852ق) درباره كلينى نوشته است:
ابو جعفر محمد بن يعقوب كلينى رازى از فقيهان و مؤلفان شيعه بوده كه به زنجيرى [منسوب به محله در زنجير] به خاطر سكونتش در زنجير بغداد معروف شده است. ۱
فيروز آبادى (متوفاى 817) كلينى رحمه الله را از فقهاى شيعه شمرده است. ۲
زبيدى (متوفاى 1205) نيز كلينى را جزء فقهاى شيعه دانسته است. ۳ خير الدين زركلى (متوفاى 1975 م) هم، كلينى را شيخ و رهبر شيعه در بغداد ناميده است. ۴
برخى از دانشيان غير مسلمان مغرب زمين نيز از تمجيد شيخ كلينى فروگذار نكرده اند ۵ كه جاى دقت بسيار دارد.
حاصل نقل قول هاى بالا اين است كه كلينى رحمه الله از شخصيت چند بعدى و والايى برخوردار بوده؛ بدان پايه كه از نگاه رجاليان فرهيخته، وى به عنوان فقيه و حديث نگارى استوارنگار، صاحب قلم، فاضل، پيشوا، مجدد و... نامبردار گرديده است.
فراگيرى و فرادهى علمى
بيشترين رقمى كه در مورد مشايخ كلينى گزارش شده، چهل و هشت تن است. ۶ در مورد شاگردان وى نيز شانزده نفر گزارش شده است. ۷ برخى ديگر رقم شاگردان ايشان را بيست و سه نفر شمارش كرده اند. ۸
بررسى در مورد چهره هايى كه به عنوان استادان و دانشجويان كلينى مطرح شده اند، مى تواند گوياى سخت كوشى ايشان در فراگيرى و فرادهى علمى باشد؛ به
1.العسقلانى، تبصير المنتبه، ج ۲، ص ۷۳۷، المكتبة العلمية، بيروت، بى تا؛ همو، لسان الميزان، ج ۶، ص ۶۳۶ و ۶۳۷، رقم ترجمه ۸۲۷۷، دار احياء التراث العربى و...، بيروت، چاپ اول، ۱۴۱۶ ق.
2.الفيروز آبادى، محمد بن يعقوب، القاموس المحيط، ج ۴، ص ۲۶۵، دار الجيل، بيروت، بى تا.
3.الزبيدى، السيد محمد مرتضى، تاج العروس، ج ۹، ص ۳۲۲، دارالفكر، بى جا، بى تا.
4.الزركلى، خير الدين، الاعلام، ج ۷، ص ۱۴۵، دارالعلم للملايين، بيروت، چاپ هفتم، ۱۹۸۶.
5.ر.ك: مجله علوم الحديث، شماره ۱، ص ۲۲۱، نيز الكلينى وكتابه الكافى، ص ۱۴۲.
6.الكلينى والكافى، ص ۱۶۶ و بعد.
7.همان، ص ۱۸۲ و بعد.
8.الكلينى وكتابه الكافى، ص ۹۶ و بعد.
