گوناگون بر اين مطلب اقامه شده كه مبدأ نخستين اشيا، ذاتش احدى و صفاتش صمدى است، و صفات او زايد بر ذات نيست؛ چه رسد به آن كه حادث و متغير و دگرگونى پذير و متكثّر باشد. ^۱
اين بحث را على رغم گستردگى دامنه آن، در همين جا به پايان مى بريم و به آخرين موضوع اين مقال كه با بحث كنونى هم بى ارتباط نيست (يعنى «علل تعارض احاديث)» مى پردازيم.

و. علل تعارض احاديث

يكى از مهم ترين وجوه اعجاز قرآن اين است كه اگرچه آيات فراوان اين كتاب مقدس در طى بيست و سه سال، و به مناسبت هاى گوناگون نازل گرديد؛ امّا همان گونه كه خود با صراحت اظهار داشته است، كم ترين اختلاف و اندك تعارضى ميان چندين هزار آيات آن وجود ندارد:
«أَفَلَا يَتَدَبَّرُونَ الْقُرْءَانَ وَلَوْ كَانَ مِنْ عِندِ غَيْرِ اللَّهِ لَوَجَدُواْ فِيهِ اخْتِلَـفًا كَثِيرًا» . ^۲
ملاحظه مى شود كه راز و رمز عدم اختلاف در قرآن، تنها به يك نكته برمى گردد و آن هم اين كه از سوى خداى يگانه نازل شده است. ضمن آن كه به مفهوم مى فهماند كه اختلاف، مربوط به جهان ماده و عالم كثرت است و در جهان لاهوت و عالم ملكوت، جايى براى تضاد و تنافى نيست.
از سوى ديگر، به مصداق آيه «وَ مَا يَنطِقُ عَنِ الْهَوَى * إِنْ هُوَ إِلَا وَحْىٌ يُوحَى»^۳ كلام پيامبر صلى الله عليه و آله به وحى الهى ملحق شده و از تعارض و تضاد، به دور مى ماند و فرمايش پيامبر صلى الله عليه و آله در حديث ثقلين، مُهر تأييد بر كلام اهل بيت عليهم السلام مى زند و آنها را نيز به سرچشمه لايزال وحى الهى ملحق مى سازد.
بنابراين، سخن معصوم، نه با كلام خداوند در تعارض قرار مى گيرد و نه با سخن معصوم ديگر. شايد بر همين اساس باشد كه دانشمندان عقيده دارند سخن حتمى و