اللّه عزّ اسمه، و يجتنب الورود فى الأبحاث العميقة العقلية إثباتا و نفيا؛ أما إثباتا فلكونه مظنة الضلال، و فيه تعرض للهلاك الدائم، و أما نفيا فلما فيه من وبال القول بغير علم و الانتصار للدين بما لا يرضى به اللّه سبحانه و الابتلا بالمناقضه فى النظر؛ ^۱
راه احتياط دينى براى كسى كه در مباحث عميق عقلى گام ننهاده آن است كه به ظاهر كتاب و ظواهر روايات مستفيض عمل كند و علم به حقايق آنها را به خداوند واگذارد و از اظهارنظر اثباتى يا سلبى در مباحث عميق عقلى اجتناب كند. اثباتا از اين جهت كه احتمال غلتيدن در گمراهى و در معرض هلاكت ابدى قرار گرفتن وجود دارد، و نفيا از اين جهت كه گناه اعتقاد بدون علم و دفاع از دين به گونه اى كه مورد رضايت خداوند سبحان نيست و مبتلا شدن به تناقض گويى در انديشه را در پى دارد.
ايشان معتقد است كه علّامه مجلسى در بسيارى از موارد دچار تناقض شده است. نخستين مورد همين مسئله است:
و أول ذلك ما فى هذه المسألة فانه طعن فيها على الحكمأ فى قولهم بالمجردات ثم اثبت جميع خواص التجرد على انوار النبى و الائمه عليهم السلام و لم يتنبّه انه لو استحال وجود موجود مجرد غير اللّه سبحانه لم يتغير حكم استحالته بتغيير اسمه، و تسمية ما يسمونه عقلاً بالنور والطينة و نحوها؛ ^۲
نخستين شاهد مدعا همين مسئله است، زيرا ايشان به فلاسفه به سبب اعتقاد به مجردات تاخته و آن گاه تمام ويژگى هاى تجرد را انوار پيامبر و ائمه: اثبات كرده است. وى توجه نكرده كه اگر وجود موجود مجردى غير از خداوند سبحان محال باشد، ديگر با تغيير دادن نام آن مجرد [كه پيامبر يا امام عليه السلام باشد ]و با نهادن نامِ نور و طينت يا اسامى ديگر بر آنچه فلاسفه عقل مى نامند، حكم استحاله آن تغيير نمى كند.
جالب آنكه تطبيق روايت آفرينش عقل و استنطاق از آن و نيز تطبيق صفات عقل بر