علّامه محمدتقى مجلسى و نقد ديدگاه‏هاى فلسفى در مرآة العقول - صفحه 241

ملّاهادى سبزوارى به نقل از صدرالمتألهين در تبيين ماهيت فرشتگان چنين آورده است:
... دوم ديدگاه فلاسفه است كه مى گويند: فرشتگان جواهر قائم به ذات اند كه فاقد تحيّز مكانى اند و از نظر ماهيت با انواع نفوس ناطقه بشرى تفاوت داشته، نسبت به آنها از استعداد و توان كامل ترى برخوردارند... . ۱
جوهر قائم به ذات بودن و عارى بودن از قيد تحيز مكانى و نيز كامل تر دانستن فرشتگان از نفوس بشرى، صفاتى است كه تجرد فرشته را اثبات مى كند. همچنين علّامه طباطبايى در تفسير آيه يكم سوره فاطر كه از برخوردارى فرشتگان از بال هاى متعدد سخن به ميان آورده، به صراحت از تجرد آنان دفاع كرده است. ۲ بخشى از عبارت ايشان چنين است:
... از اينجا آشكار مى گردد كه فرشتگان موجوداتى هستند كه در وجود خود از مادّه جسمانى اى كه در معرض زوال و تباهى و تغييرات و از ويژگى هاى آن كمال يابى تدريجى است، مبرّا هستند... و از اينجا به دست مى آيد آنچه كه در روايات از صورت هاى فرشتگان و شكل ها و هيأت هاى جسمانى آنها آمده...، بيانگر تمثلات و ظهور آنان براى پيامبران و ائمه عليهم السلام است و مقصود تشكل [شكل يابى] نيست؛ زيرا ميان تمثل و تشكل فرق است... . ۳
ايشان برخوردارى فرشتگان از بال را كنايه از قدرت سير و تفاوت شمار بال ها را ناظر به تفاوت اين قدرت مى داند و بر اساس ديدگاهى كه بر دلالت واژه ها ـ به ويژه واژه هاى لاهوتى ـ بر گوهر معنايى تأكيد دارد، معتقد است كه اطلاق واژه جناح] بال [آن را در معناى ظاهرى و مادّى محدود نمى سازد.
صرف اطلاق لفظِ جناح ]بال] و زغب [پرِ خُرد] ضرورتا بدين معنا نيست كه فرشتگان به سان غالب پرندگان داراى بال و پر باشند، چنان كه در نظاير چنين واژه هايى نظير واژه هاى عرش، كرسى، لوح، قلم و جز آن چنين است. ۴
به نظر مى رسد كلمه «زغب» كه در اين گفتار آمده، به رواياتى اشاره دارد كه در آنها از اين واژه استفاده شده و علّامه مجلسى با استناد به اين دست از روايات، به جسمانى

1.شرح الاسماء الحسنى، ج ۱، ص ۲۶۶.

2.الميزان، ج ۱۷، ص ۷ ـ ۱۲.

3.همان، ص ۱۲ ـ ۱۳.

4.همان، ص ۷.

صفحه از 248