کتاب الرجال (رجال ابن داوود)

یکی از کتاب های رجالی شیعه

این کتاب، مشتمل بر مطالب زیر است:

مقدّمه در بیان ویژگی های کتاب، منابع و رمزهای آن و بیان طریق مؤلّف به بعضی از مشایخ خود است.

کتاب، در دو قسمت تنظیم شده است:

قسمت اوّل، در بیان اسامی ممدوحان، شامل نام راویان موثّق و مهمل، و قسمت دوم، شامل نام راویان مجروح و مجهول است.

در پایان قسمت اوّل، چند فایده رجالی ذکر شده که شامل مطالب زیر است:

اسامی افرادی که نجاشی درباره آنها تعبیر «ثقة» را ذکر کرده است؛

اصحاب اجماع؛

جماعتی که نجاشی آنها را در روایت هایشان ثقه می داند، امّا مذهب آنها مضطرب و غیر صحیح است؛

اشخاصی که نجاشی در شرح حال آنها تعبیر «لیس بذلک» و یا «لا بأس به» و یا

«قریب الأمر» را آورده است؛

اشخاصی که تعداد روایت های آنها مشخّص است؛

اشخاصی که مشهور به کنیه اند.

در پایان قسمت دوم، این فواید رجالی مطرح شده است: اسامی راویانی که دارای مذهب فاسدی هستند و یا تعبیرهای «ضعیف»، «مضطرب»، «یعرف حدیثه و ینکر»، «لیس بشی ء» و «مجهول» در مورد آنها ذکر شده است. نیز اسامی اشخاصی که ملعونِ در مذهب هستند و ثقاتی که از ضعفا نقل روایت کرده اند. همچنین واضعان حدیث، ملعونان و اشخاصی که مشمول دعای یکی از معصومان(ع)شده اند، آمده است.

در قسمت «التنبیهات»، نُه «تنبیه» ذکر شده است که در هشت تنبیه اوّل، خصوصیت های بعضی راویان، بررسی شده است و در تنبیه نهم، مشیخه شیخ طوسی و شیخ صدوق را از نظر اعتبار اسناد، منظّم نموده است.

محقّق کتاب، زندگی نامه مؤلّف و ویژگی های این کتاب را به طور مفصّل، مورد بحث قرار داده است.

محقّق تهرانی در الذریعة (ج ۱۰، ص ۸۴، ش ۱۵۵)، این کتاب را با عنوان های رجال ابن داوود الحلّی و با عنوان رجال الشیخ تقی الدین (ج ۱۰، ص ۱۰۱) آورده و در جای دیگر (ج ۱۸، ص ۶۳، ش ۶۸۸) اشاره می نماید که شیخ نظام الدین ساوجی در کتاب نظام الأقوال، کتابی به نام کشف المقال فی معرفة أحوال الرجال را به تقی الدین حلّی نسبت داده است و با ذکر ادلّه ای بیان می کند که بعید است این مؤلّف، کتاب خود را با این عنوان تألیف کرده باشد.

ایشان همچنین در مصفّی المقال (ص ۱۰۱)، این کتاب را با عنوان رجال تلمیذ محقّق الحلّی معرّفی نموده است.

بر این کتاب حاشیه هایی تألیف شده که عبارت اند از:

حاشیه زین الدین بن علی شامی عاملی (م ۹۶۶ق).

حاشیه عبد اللّه بن حسین شوشتری (م ۱۰۲۱ ق).

حاشیه شمس الدین محمّد کشمیری (زنده در ۱۰۴۰ ق).

حاشیه میرزا محمّد بن سلیمان تنکابنی (م ۱۳۰۲ ق).