شيعه امامى در عصر غيبت امام غايب معرفى شده است. ۱ او را به «الحافظ» نيز ستوده اند. ۲ جايگاه بلند وى در ميان اماميه مورد تأكيد منابع سنى هم قرار گرفته است. اين منابع گاه براى او تعبير فقيه هم به كار برده اند. ۳
با توجه به سنت تعيين و تشخيص «مجددين دين» كه برخاسته از يك اعتقاد سنى مبتنى بر يك حديث نبوى است. ۴ شمارى از علما و فقيهان كه در فاصله زمانى گذار از قرنى به قرنى ديگر بوده اند و جزء بزرگ ترين و عموما پر تأثيرترين دانشمندان دينى قرار مى گرفته اند، به عنوان مجددان دين و مصاديق آن حديث نبوى معرفى شده اند. در فهرستى كه نويسنده سنى، ابن اثير (درگذشته 606ق) مؤلف جامع الاصول ارائه داده. ۵ وى در ميان مجددان شيعى، كلينى را به عنوان مجدد دين در سال 300 قمرى معرفى كرده؛ اين در حالى است كه براى سال هاى 100 و 200 ق به ترتيب امامان باقر (درگذشته 114ق) و على بن موسى الرضا (درگذشته 203ق) و براى سال 400، شريف مرتضى (درگذشته 436 ق)، دانشمند و متكلم بلند مرتبه امامى را پيشنهاد كرده است. ۶ احتمالاً منبع ابن اثير در اين مورد كتابى از يكى از علماى اماميه بوده است.
1.نك: كشف المحجة، ص ۱۸۵؛ الوجيزة، ص ۱؛ مرآة العقول، ج ۱، ص۳؛ الفوائد الرجالية، ج ۳، ص ۳۲۵؛ تكملة الرجال، ج ۲، ص ۴۸۶؛ كشف الحجب والأستار، ص ۴۱۸؛ روضات الجنات، ج ۶ ، ص ۱۱۲.
2.بحار الأنوار، ج ۱۰۸، ص ۳۳، ۶۷.
3.نك: الكامل، ج ۸ ، ۳۶۴؛ الاكمال، ج ۴، ص ۵۷۵؛ الوافى بالوفيات، ج ۵، ص ۲۲۶؛ لسان الميزان، ج ۵، ص ۴۳۳؛ القاموس المحيط، ج ۴، ص ۲۶۳، ماده كلان؛ تاج العروس، ج ۹، ص ۳۲۲، ماده كلان؛ در مورد منابع متأخر، نك: الأعلام، ج ۸، ص ۱۷.
4.حديث نبوى به روايت ابوهريره از اين قرار است كه: «ان اللّه تعالى يبعث لهذه الامه على رأس كل مائة سنة من يجدد لها دينها»، نك: ابوداود سجستانى، السنن، ج ۴، ص ۴۸۰؛ حاكم نيشابورى، المستدرك، ج ۴، ص ۲۲؛ سيوطى، الخصائص الكبرى، ج ۳، ص ۲۳؛ نيز نك : عبدالمتعال الصعيدى، المجددون فى الاسلام، ص ۸، ج ۹؛ نيز نك: على الحسينى الميبدى، شرح حديث رأس مئة، به كوشش صادق الحسينى، كرمانشاه (ايران)، ۱۴۲۵ ق.
5.نك: ابن اثير، جامع الاصول، ج ۱۲، ص ۲۲۰.
6.نيز نك: الوجيزه، ص ۱۸۴؛ ابوعلى الحائرى، منتهى المقال، ص ۲۹۸؛ وحيد بهبهانى، التعليقه، ص ۳۲۹؛ بحرانى، لؤلؤه البحرين، ص ۲۳۷؛ روضات الجنات، ص ۵۲۴.
