مقدمه الكافى: كوششى براى شناخت عقايد كلينى - صفحه 266

عمل به آن (يعنى مسائل اعتقادى و فقهى) هر دو با هم بوده ۱ و مبتنى باشد بر احاديث صحيح از امامان و سنتهايى كه مبناى عمل به فرائض الهى و سنن نبوى اند (با عبارت: «...بالآثار الصحيحة عن الصادقين...»). بدين ترتيب تلويحا روشن مى شود كه مقصود كلينى از تأليف كتاب الكافى، تدوين يك كتاب حديثى براى اهداف صرفا حديثى و ارائه سعه روايى و گردآورى اندوخته هاى حديثى خود نبوده، بلكه هدف او تدوين يك كتاب درباره علم و عمل دينى و با قصد ارائه احاديث و آثار صحيح و مورد عمل اماميه بوده است كه طبعا كاركرد عملى همانند رساله هاى عمليه فقيهان متأخر شيعه را داشته باشد. ۲

1.بنابراين بايد گفت كتاب الكافى در پاسخ به پيش زمينه مشكل اختلاف و تعارض احاديث نوشته شده بوده و يا بهرحال اين مسئله از مهم ترين انگيزه هاى تأليف كتاب بوده است.

2.در اين دوره و كمى پس از آن هم يكى از انواع ادبى مورد توجه فقيهان اماميه تدوين كتاب هاى دستينه و مختصر و مفيد به منظور ارائه احكام فقهى و با مقدمه اى درباره مسائل عقيدتى بود كه در آن بيشتر تلاش مى شد، عين عبارات احاديث مورد عمل و اطمينان بخش امامان كه بر صحت آن كم و بيش اتفاق نظر وجود داشت، به صورت متن تنظيم شده از سوى اين مؤلفان ارائه شود. در اين كتاب ها اسناد احاديث و حتى نام امامان هم حذف مى شد ولى جمله بندى ها تقريبا محفوظ مى ماند. در اين كتاب ها، احاديث موضوع بندى شده و در قالب بخش ها و ابواب فقهى و با عباراتى در قالب فتوا ارائه مى شد. از جمله بايد در دوره معاصر كلينى به كتاب الشرايع على ابن بابويه كه پاره هايى از آن مورد استفاده فرزندش شيخ صدوق در كتاب هايش قرار گرفته و نيز به كتاب هاى خود صدوق با عناوين المقنع و نيز الهداية در شمار همين دستينه ها اشاره كرد. كتاب المقنعة شيخ مفيد و كتاب النهاية شيخ طوسى نيز در همين شمار قابل ذكرند. كتاب مجهول المؤلف فقه الرضا كه پنداشته مى شود منسوب به امام رضا عليه السلام است و برخى آن را همان كتاب الشرايع پدر شيخ صدوق و برخى ديگر همان كتاب التكليف ابن ابى العزاقر شلمغانى مى دانند، كم و بيش در قالب همين دستينه ها نوشته شده است. از سوى آية اللّه بروجردى، فقيه نامدار شيعه در دوره معاصر، اين كتاب ها كه در حقيقت «فقه منصوص» در برابر «فقه روايى» بوده، با عنوان «المسائل المتلقاة» ناميده شده و وى براى اين كتاب ها از منظر ميزان موثوقيت و عمل به فتاوى آنها اهميت زيادى قائل بوده است. تمايز كتاب الكافى با اين دست كتاب ها، اين بود كه كلينى به متن و سند احاديث پايبند بود، گرچه كتاب خود را در قالبى كاملاً موضوع بندى شده و به اصطلاح محدثان در قالب «تصنيف» ارائه كرده بوده است.

صفحه از 268