مقدمه الكافى: كوششى براى شناخت عقايد كلينى - صفحه 267

كلينى در پاسخ درخواست دوست خود مى نويسد كه هيچ كس نمى تواند با «رأى» خود ميان احاديث «متعارض» و «مختلف فيه» نظر كند و تمييز بخشد و اختلاف روايات را چاره كند. كلينى سپس با نقل چند حديث مى كوشد ملاك هايى را براى رفع اختلاف اخبار بر اساس دستورات امامان پيشنهاد كند. وى نخست به اين حديث توجه مى دهد كه اين احاديث را بر قرآن عرضه كنيد و هر آنچه موافق قرآن بود برگيريد و هر آنچه مخالف بود، فرو گذاريد. ۱ اين در حقيقت نخستين محك و معيار براى حل مشكل تعارض اخبار است. سپس با نقل يك حديث ديگر دومين ملاك را اين مى داند كه مى بايست در ميان اخبار متعارض، آنچه را كه موافق فتواى سنيان (با تعبير: «القوم») است، كنار گذاشت. سومين ملاك را كلينى با نقل حديثى ديگر بيان مى دارد. بنابر اين حديث مى بايست در ميان اخبار متعارض، آنچه را كه «مجمع عليه» هست، برگرفت و مابقى را رها كرد. با اين وصف دنباله سخن كلينى در اين مورد نشان مى دهد كه وى به كارگيرى اين ملاك ها و معيارها را هم چندان راه حل نهايى مشكل تعارض اخبار نمى داند؛ چرا كه فحواى عبارت وى چنين مى رساند كه با اين ملاك ها تنها شمار اندكى از احاديث را مى توان چاره سازى كرد. ۲ بنابراين كلينى راه حل ديگرى ارائه مى دهد كه به نظر او كار سازتر است. وى مى گويد كه احتياط در واگذارى «علم» اخبار متعارض به خود امامان است، ولى در عين حال مى توان در «عمل» فراخور «توسعه» ۳ رفتار كرد. به تعبير ديگر كلينى به رد كردن اخبار متعارض امامان علاقه مند نيست و معتقد است كه بايد ضمن پذيرش اخبار، فراخور توسعه عمل نمود. بنابراين كلينى با همين منطق كوشيده است در كتاب الكافى و بر اساس كتب مورد اعتماد خود اخبار و احاديث مورد اعتماد را جمع و طبقه بندى كند و در

1.نك: الكافى، ج ۱، ص ۸.

2.نك: الكافى، ج ۱، ص ۹. مقايسه كنيد با تفسير عبارت او در اين باب در شرح كافى ملّا صالح مازندرانى، نقل شده در پاورقى يك همان صفحه. شايد هم مقصود كلينى اين بوده كه تنها شمار اندكى از احاديث امامان مجمع عليه هستند.

3.يعنى امكان عمل به يكى از آنها و از جمله آسان ترين حكم در ميان احاديث متعارض.

صفحه از 268