در شيعه و جعل حديث در اهل سنت تفاوت چندى موجود است ^۱ . نكته ديگر آن كه: نسبت به حديث شيعه، احاديث ساختگى تنها بخشى از عوامل اختلاف حديث را تشكيل مى دهد و به طورى كه در دوره دوم گذشت، بخشى از عوامل اختلاف حديث در شيعه، مربوط به صدور احاديث تقيه آميز و راه يافتن آن در بين احاديث صحيح مى باشد. حال بايد گفت: يكى از انگيزه هاى كلينى در تأليف كافى كثرت روايات متعارض در آن دوره بوده است. كلينى گرچه خود در اين زمينه به قدر كافى بحث نكرده است، اما با نقل نامه دوست و مريد خود در واقع به اصل اين حقيقت اشاره دارد آن جا كه مى نويسد: «نوشته اى كه فهم رخى از امور بر تو مشكل شده است به طورى كه نمى توانى حقيقت آن را دريابى چرا كه در مورد آن امور روايات مختلفى وجود دارد و تو مى دانى كه اختلاف روايت خود، اسباب و علل مختلفى دارد. علاوه بر آن نوشته بودى كه در دسترس تو كسى وجود ندارد كه به دانش او (در مسئله اختلاف روايت) اعتماد ورزى و با وى به مذاكره علمى و بررسى حديث نشينى». ^۲
چنان كه دنباله مطلب نشان مى دهد، كلينى پس از اشاره به واقعيت اختلاف حديث، به ذكر معيارهاى خود در تميز روايات صحيح از غيرصحيح مى پردازد كه عبارت از عرضه حديث به كتاب خدا، مقابله حديث با فتاواى عامه و بالاخره چنگ زدن به حديث اجماعى مى باشد. اما در عين حال تصريح مى كند كه به كارگيرى اين