محمد بن يعقوب كلينى و كتاب كافى - صفحه 438

معيارها جز تعداد كمى از روايات صحيح را مشخص نمى سازد. از اين رو وى در شناخت روايات صحيح به معيار ديگرى روى آورد كه عبارت از معيار «تسليم و رضا» بود به اين معنى كه در برخورد به دو روايت متعارض كه هر دو از نظر سند و ساير قرائن، صحيح باشند از باب تسليم در مقابل فرامين خداوندى عمل به يكى را اختيار نموده و از عمل به ديگرى خوددارى ورزد. لكن كاربرد اين معيار چيزى جز مقايسه روايات با ديدگاه اعتقادى و بينش فقهى كلينى نبود. زيرا چنان كه گفتيم او در مقام رفع تناقض از حديث شيعه به تأليف جامع مذهبى خود روى آورد و بديهى است پس از درج روايات موافق با ديدگاه و فتاواى خود، از درج و روايات مخالف، خوددارى نمايد ۱ . به عقيده يكى از نويسندگان وجود اين حقيقت درباره كتاب كلينى موجب گرديد تا على رغم تمجيد و تحسينى كه از كار كلينى به عمل آمد در عين حال كتاب او از هر جهت مورد قبول و پذيرش دانشمندان پس از وى قرار نگيرد و آنان را از مراجعه به ساير مآخذ و منابع بى نياز نسازد به همين سبب پس از تأليف اين كتاب باز هم فقها با اعمال ضوابط علمى و فنى به بحث و تحقيق در احاديث كافى پرداختند ۲ و با نقد و بررسى بعضى از روايات آن، به تأليف جوامع ديگر روى آوردند چنانچه شواهد آن در معرفى ديگر كتب اربعه از نظر خواهد گذشت.

ملاحظاتى چند درباره سيره كلينى:

چنان كه مى دانيم كتاب كافى در بين كتب اربعه از حيث اشتمال بر فقهيات و عقايد منحصر به فرد است. و مؤلف دانشمند آن موفق شده است تا با جمع آورى روايات در هر باب، اثرى بديع و كم نظير تقديم شيعيان سازد. از اين رو با توجه به جامعيت كتاب از نظر احاديث و حسن ترتيب و تنظيم آن از سوى مؤلف، اين كتاب پس از پيدايش، ثنا و ستايش هاى فراوانى را برانگيخت. از جمله شيخ مفيد كه با كلينى قريب العهد بوده است درباره كتاب مى نويسد: «... الكافي وهو من اجل كتب الشيعه واكثرها

1.زندگى نامه كلينى، الكافى، ج ۱، ص ۲۹ به نقل از نهاية الدرايه.

2.بهبودى، محمّد باقر، گزيده كافى، ج ۱، ص ۲۰.

صفحه از 456