فائدةً...» ۱ يعنى: «كافى از بزرگ ترين و پر فايده ترين كتب شيعه ـ در حديث ـ مى باشد». به همين ترتيب بسيارى از دانشمندان، مرحوم كلينى را از حيث ضبط و اتقان مورد ستايش قرار داده و جامع مذهبى وى را از زمان تأليف كتابى بى نظير يا كم نظير توصيف كرده اند. ۲ اما در عين حال ملاحظه روايات كتاب، عامل مطمئنى است كه مى تواند محسنات و كاستى هاى كتاب را دقيقا روشن ساخته و سيره مؤلف را از هر جهت مشخص نمايد.
الف ـ بحثى در سند روايات:
در مورد سند روايات كتاب، كلينى بر خلاف شيخ صدوق و شيخ طوسى از طريقه اختصار سند استفاده نكرده است. بلكه سيره او در زمينه سند، درج آن به صورت كامل مى باشد. ملاحظه اسناد روايات نشان مى دهد كه وى در بسيارى از موارد روايات كتاب را مستقيما به نقل از مشايخ خود آورده است. اما در مواردى كه با مراجعه به كتب و اصول اوليه به نقل روايت مى پردازد، سند كتاب را به توسط مشايخ اجازه درج كرده است. ۳ از اين رو روايات كتاب جز در موارد بسيار نادر، مزين به سلسله سندى است كه واسطه هاى بين او تا معصوم را به طور كامل نشان مى دهد. ۴ سند كامل در روايات كافى در جاى خود از محسنات اين كتاب مى باشد، اما معهذا در اسناد روايات مسائل چندى وجود دارد كه در اين جا به آنها اشاره مى گردد:
1. وجود سند به صورت «معنعن»:
سند روايات كافى به صورت معنعن است، يعنى حلقه هاى سند با لفظ «عن» به يكديگر مربوط شده اند. در اين گونه اسناد وجه تحمل واسطه هاى سند معمولاً پوشيده مى ماند. در اين زمينه بايد گفت چنان كه در بخش سوم ملاحظه كرديم تحمل حديث خود انواع و اقسامى دارد كه بالاترين نوع آن سماع در محضر شيخ و
1.كلينى، الكافي، ج ۱، ص ۲۹، به نقل از تصحيح الاعتقاد.
2.نورى ميرزا حسين، مستدرك الوسائل، ج ۳، ص ۵۳۲: «فى شرح حال كتاب الكافي»، الكافي، ج ۱، ص ۲۶: «الثناء عليه».
3.بهبودى، گزيده من لا يحضره الفقيه، ج ۱، ص ۹.
4.كلينى، الكافي، ج ۱، ص ۲۸ تحت عنوان: مزيته.
