پيدايش كتاب را توجيه مى كند، به سهم خود از عوامل نقد كتاب نيز به شمار مى آيد، زيرا از ديدگاه محدثانى كه پس از كلينى ظهور كرده و در پاره اى از احكام و فتاوا با وى موافق نبوده اند نقل احاديث متعارض با روايات كافى ارجحيت يافته است. از اين رو شيخ صدوق در كتاب من لا يحضره الفقيه پس از ذكر روايتى در باب «الرجلان يوصى اليهما فينفرد ...» كه از طريق محمّد بن يعقوب كلينى درج كرده است، مى نويسد: «من به اين حديث فتوى نمى دهم بلكه به روايتى فتوى مى دهم كه با خط امام حسن بن على عليه السلام نزد من موجود است». ۱ به همين ترتيب شيخ طوسى در كتاب هاى تهذيب و استبصار پس از ذكر پاره اى از احاديث عدديه، نظرى كاملاً مغاير با نظر كلينى، ارائه داده است. به اين صورت كه اين دانشمند با انتقاد در متن و سند اين روايات، روايات مخالف آن را ارج نهاده و عملاً به آن فتوى مى دهد. ۲ بعضى از دانشمندان شيعه كوشيده اند، با استفاده از مقدمه اى كه كلينى در ابتداى كتاب خود آورده است صحت همه روايات كافى را نتيجه بگيرند. از جمله اين بزرگان شيخ حر عاملى است كه در فايده ششم از خاتمه كتاب «وسائل الشيعه» ابتدا قسمتى از مقدمه كلينى را نقل كرده و سپس با استفاده از آن به ذكر چهار دليل در اثبات صحت روايات كافى اقدام كرده است. مهم ترين دليل اين دانشمند، يادآورى و ذكر سيره متقدمان است كه مطابق آن تا به صحت يك روايت مطمئن نمى گشتند، هرگز به درج آن در جوامع حديثى اقدام نمى كردند مضافا كه كلينى از روى خيرخواهى و جهت زدودن حيرت عمومى به
1.من لا يحضره الفقيه، ج ۴، ص ۱۵۱.
2.شيخ طوسى، تهذيب، ج ۴، ص ۱۶۹ الى ۱۷۴؛ استبصار، ج ۲، ص ۶۵ الى ۷۱، بايد توجه داشت كه منظور از احاديث عدديه، احاديثى است كه مطابق آن مبناى حلول ماه از جمله ماه رمضان، ماه شوال، شمارش ايام اين ماه ها است نه رؤيت و مشاهده هلال. مثلاً در يكى از اين احاديث آمده است كه ماه شعبان هرگز سى روزه نيست و ماه رمضان نيز هرگز از سى روز كمتر نمى باشد. در بين محدثان ثلاثه، كلينى بدون هيچ گونه اظهار نظر يا نقد و بررسى به نقل اين احاديث پرداخته است. شيخ صدوق ناقل اين احاديث بوده و شديدا از آن جانبدارى مى كند در صورتى كه شيخ طوسى پس از نقل آنها، به طور مشروح و مستدل به نقد آنها مى پردازد. در اين مورد بنگريد به كلينى، الكافي، ج ۴، ص ۷۸۴؛ شيخ صدوق، من لايحضره الفقيه، ج ۲، ص ۱۱۱؛ و شيخ طوسى، تهذيب الاحكام، ج ۴، ص ۱۶۹ الى ۱۷۴.
