پايگاه و بارانداز اصلى آنها بوده، لذا روى رى ، خيلى بايد حساب كرد . بسيارى از محدّثان و بزرگان ما از رى متولّد شدند ، از جمله مرحوم كلينى .
آقاى رى شهرى ، قضيه كلين را توضيح دادند . من هم يك بار در خدمت ايشان به آن جا رفتيم و ديديم كه انصافا مى ارزد و بايد بعد از اين كنگره ، براى آن جا هزينه كنند . هزينه زيادى هم ندارد . به هر حال ، آن جا منطقه اى است كه خاندان كلينى بودند و مرحوم كلينى ، تحصيلات اوّليه اش را در كلين نزد پدر و بستگانش گذرانده و پايه اش را محكم كرده و ادبياتش را قوى نموده و بعد به رى آمده و تحقيقات ديگرش را انجام داده است . ما بايد كلين را احيا كنيم . اگر اين كار صورت گرفته بود . اين كنگره اكنون آن جا برگزار مى شد و خيلى مناسب تر بود . هنوز هم دير نشده ، ان شاء اللّه در آينده نزديك ، اين كار صورت گيرد!
مرحوم كلينى، از فضاى رى استفاده كرد و پايه هاى تحصيلات و اطّلاعاتش را تحكيم بخشيد . سفرهاى ارزشمندى در ايران داشت . در آن زمان ، مثل حالا نبوده كه ما در كتاب خانه مان بنشينيم و با كتاب ها و ارتباطات كامپيوترى و اينترنتى ، هر چه مى خواهيم ، از هر جا فورى تأمين نماييم و اطّلاعاتمان را قوى كنيم . گاهى براى يك موضوع، يك حديث، يك سند، بايستى يك سفر طولانى مى رفتند و اين كار را هم مى كردند . ايشان به قم رفتند . به نيشابور و سمرقند رفتند . هر جايى كه فكر مى كنيد رفتند . اينها از خود كتاب الكافى استفاده مى شود ؛ از اسنادشان ، وقتى كه چيزهايى را نقل مى كنند و افرادى را به عنوان استاد و معلّم ، نام مى برند و از آنها ياد مى كنند.
وقتى در طول تاريخ ، به رى نگاه مى كنيد ، متوجّه مى شويد كه هم حكومت هاى بنى اُميّه و هم بنى عبّاس، توجّه ويژه اى به اين شهر داشته اند . داستان معروف ابن سعد كه به خاطر مُلك رى ، آن جنايت بزرگ جنگ با امام حسين عليه السلام را به عهده گرفته، ارزش فراوان رى را نشان مى دهد . اين ، يك واقعيت بوده كه روى اين شهر ، اين قدر حساب مى كردند . البته رى ، هميشه دردسرساز بوده است . خوارج ، وقتى در مركز

اينها همه چيز را آماده كردند و فقها توانستند به آسانى ، از مجموعه هايى كه در خدمتشان بود ، استفاده كنند.
قم، يكى از آن مراكز است. چون ما فعلاً نمى خواهيم درباره قم صحبت كنيم، آن را به يك سخنرانى ديگر موكول مى كنيم . بيشتر مى خواهيم از رى صحبت كنيم و بعد برويم به بخش هاى ديگر . با اين كه رى ، از قديمى ترين شهرهاى دنياست ، امّا متأسفانه تاريخ رى ، كاملاً مشخص نيست . بخشى از آن ، مربوط به ماقبل تاريخ است كه هيچ كس نمى تواند آن را ثابت كند ، جز از طريق فسيل ها و چيزهايى كه باستان شناسان و فسيل شناسان مى توانند ارائه دهند ؛ ولى آن قدر هست كه بعضى ها رى را به فرزندان حضرت آدم منتسب مى كنند و معتقدند كه آنها اين شهر را ساختند . بعضى نيز عقيده دارند كه فرزندان حضرت نوح آن را ساختند .
رى ، در مقاطع مختلف ، بارها و بارها منهدم شده و دوباره از نو ساخته شده است . ده ها اسم نيز براى رى در تاريخ ، ثبت شده است . شايد يكى از علل مهم آن ، موقعيّت جغرافيايى رى باشد كه در يكى از بهترين نقاط جغرافيايى دنيا قرار گرفته است . رى ، به اين دليل كه متّكى به سلسله كوه هاى البرز است ، بهترين پناهگاه و همچنين منبع آب است و از طرفى ، بهترين امكانات حياتى را داراست . دشت آن از لحاظ خاك، جزء بهترين دشت هاى دنياست كه البته مقدارى از آنها فرسوده شده است . هواى آن ، به خاطر عبور تونل باد منجيل ، جزء بهترين هواهاست كه مى شود روى آن خيلى حساب كرد . از لحاظ مركزى هم ، از آن روزى كه ايران ، به عنوان يك كشور بزرگ تمدّن ساز در پهنه جغرافيايى به شكل ايران درآمده، رى ، مركز آن بوده است ؛ آن هم نه اين كه مركز حكومت ، بلكه مركز كشور.
بعد از حضور اسلام در ايران، رى ، درست در نقطه مركزى حركت مسلمان ها به طرف شرق بوده و تا قرن ها هم دروازه شرق به حساب مى آمده است . در گذشته ، از همدان كه عبور مى كردند و به طرف خراسان و هند و آسياى مركزى مى رفتند ، رى ،