الكافى به مناسبتى ، اين مسئله را اين گونه بيان مى كند كه : از كلام نجاشى كه شيخ كلينى را به اين عبارت «شيخ اصحابنا فى وقته بالرى ووجههم» ياد مى كند استفاده مى شود كه ايشان هنگام تأليف الكافى (بيست سال) و تمام دوران عمر را (جز در مواردى كه مسافرت مى كرده) در رى بوده است ؛ زيرا اگر بگوييم بيست سالى كه الكافى را تأليف مى كرده ، در بغداد بوده ، پس در چه زمانى «شيخ أصحابنا فى الرى» بوده است ؟ ۱
اگر ما گفتار آقاى بروجردى را نيز نپذيريم ، بايد بگوييم كه شيخ كلينى ، متولّد كلين است و در رى و بغداد نيز بوده و مسافرت هايى هم داشته است ، امّا معلوم نيست كه در بغداد ، ساليان دراز سكونت داشته و يا فقط در آخر عمر آن جا بوده و همان جا وفات او واقع شده است .
9 . كسانى كه الكافى شريف را با برخى كتاب هاى حديثى عامه از قبيل صحيح البخارى مقايسه كرده اند ، به اين نتيجه رسيده اند كه ترتيب و دقّت در تنظيم و حسن سليقه و نيز اتقان متن اين كتاب بر بسيارى از آنها مزيّت و يا مزايايى دارد ۲ و اين كه تأليف الكافى ، بيست سال طول كشيده است ، به خاطر رعايت اين مزاياست و گرنه به گفته صاحب مستدرك الوسائل ، شايد جمع روايات به تنهايى ، به يك دهم اين مدّت هم نياز نداشته باشد . ۳
نيز آن طور كه شيخ انصارى رحمه الله در كتاب فرائد الاُصول مى گويد ، مقصود از تأليف الكافى و كتب اربعه ، صرف جمع آورى روايات نبوده ؛ بلكه تهذيب روايات و حذف مجعولات و تأليف كتاب حديثى معتبر بوده است . ۴
10 . قديم ترين نسخه الكافى موجود در زمان ما ، از سده ششم و هفتم است و
1.ترتيب أسانيد الكافى ، ص ۱۱۰ . اصل گفتار ايشان ، مفصّل است .
2.به مقدّمه الكافى معرب ؛ نوشته مرحوم آقاى غفارى رجوع شود .
3.مستدرك الوسائل ، ج ۲۱ ، ص ۴۷۹ .
4.فرائد الاُصول ، ص ۱۱۴ .
