حديث پژوهى در باره «الكافى»

همان گونه كه اشاره شد، در باره الكافى، كارهاى پژوهشى بسيارى چون تحقيق در اسناد، شرح، تعليقه، حواشى مقايسه روايات، مقايسه كتب، بررسى فصول، ترجمه و طبقات، انجام گرفته است. اهمّيت اين جامع حديثى در نزد دانشيان، باعث آفرينش بيشترين آثار پژوهشى در حديث شده و مجموعه اى حجيم از آثار را به خود اختصاص داده است.
اهمّيت اين جامع حديثى در ميان علماى شيعه، از جنبه هاى مختلفى قابل بررسى است. گروهى به لحاظ قدمت، عدّه اى به لحاظ جامعيت عقايد و اخلاق و تفسير و احكام و تاريخ، گروهى به دليل نقد برخى روايات و دفاع از كلينى و عدّه اى به خاطر شرح موضوعى و يا گزينش روايات دشوار و مشكل، آن را انتخاب كرده اند. اين تلاش هاى گوناگون، اهتمام حديث پژوهان را در باره شرح و حاشيه و معرفى اين كتاب، از تعداد چاپ ها و تصحيح ها و نسخه هاى خطّى گوناگون در كتاب خانه ها گرفته، تا نگارش مقالات و كتاب هاى مقايسه اى و تطبيقى آن نشان مى دهد. همچنين اين جامع حديثى، هم در ميان شيعيان و هم در مذاهب ديگر، به دليل مخالفت و نقد برخى آثار، پهنه گسترده اى را به خود اختصاص داده و اثرى شناخته شده است.

هدف از اين شناخت شناسى

در اين كتاب، بر آن هستيم كه پايان نامه هايى را كه به صورت مستقل در باره الكافى نوشته شده و يا با مقايسه با برخى متون حديثى و يا در پاسخ به شبهه اى مانند: روايات فضل قرآن و حركت و انتقال، تحريف قرآن و كتاب الحجّة و... نگارش يافته اند ، معرّفى كنيم. اين معرّفى ها به صورت گزارش متن رساله و پژوهش، همراه تحليل و در مواردى، تكميل و تصحيح و روشن كردن كاستى هاى پژوهشىِ اين آثار در باره الكافى و روايات كتاب خاص، يا باب خاص آمده است. دلايل مهم اين كار، به شرح زير است.
1. اين معرفى، در راستاى اهداف و فوايد پژوهش هاى حديث شناسى و جهت آشنايى با جايگاه كتاب الكافى و معرفت شناسى معارف اهل بيت عليهم السلام و مقايسه آن با متون حديثى در مكتب فريقين است.
2. از آن جا كه عمده اين پژوهش ها، به صورت رساله دانشجويى نگاشته شده و زمينه تكميل آن هنوز فراهم نشده اند و به چاپ نرسيده اند و در گوشه و كنار كتاب خانه هاى برخى دانشگاه ها قرار دارند و حتّى برخى از اين رساله ها در همان دانشگاه دفاع شده نيز موجود نيستند و دسترسى به آنها دست كم دشوار است، لذا اطّلاع رسانى و ارائه گزارشى از رساله و مشخّص كردن محدوده پژوهش و موضوعاتى كه در آن مطرح است و يا حتّى در چه بخش هايى كاستى دارد، بايسته است و براى اهل تحقيق و بويژه دانشجويانى كه علاقه مند به ادامه و تكميل بحث هستند، ضرورى است.
3. معرّفى اجمالى و گزينش مطالب اين كتاب ها، شناخت چندين كتاب، مقاله و رساله در يك كتاب و آگاهى به موضوعاتى است كه در باره الكافى انجام گرفته است.
اكنون جا دارد كه به صورت فهرستوار، يكايك اين آثار اشاره شوند و برخى از ويژگى ها و نكات مهم اين مقالات بيان گردند.