6. بررسى خوف و رجا در «قرآن» ، «نهج البلاغة» و «الكافى»

يكى از آموزه هاى مهم اسلام، مسئله «خوف و رجا» است. خوف و رجا، دو صفت از صفات محموده اى هستند كه فضيلت آنها بسته به آن است كه انسان، چگونه آنها را در راه طاعت و عبادت خداوند، به كار گيرد و نفس را به آنها وا دارد و از معاصى و قصورات، با خوف و رجا به آينده جلوگيرى كند. البته اين دو صفت، در اشخاص، متفاوت است. در اين رساله، در باره جايگاه، چگونگى و شرايط تحقّق آن، نقش آن در سير و سلوك فردى و آثار و نتايج اخلاقى و اجتماعى اين موضوع از نظر شيعه و منابع دينى آن بخصوص قرآن، نهج البلاغه و كتاب ارزشمند الكافى، كاويده شده است. در اين بين، نويسنده ، از متون اخلاقى و تفسيرى نيز به خوبى بهره جسته و مطالب مفيدى در رساله خويش ارائه داده است. به عبارت ديگر، اين رساله، پژوهشى است در باره مبانى نظرى و فوايد و مضرّات و راه كارهاى مسئله خوف و رجا با استفاده از متون دينى شيعه با محوريت قرآن، نهج البلاغه و كتاب الكافى.
نويسنده اين رساله، خانم سيده زهرا جورابچى، دانشجوى دانشگاه آزاد اسلامى واحد تهران شمال است، كه پايان نامه دوره كارشناسى ارشد خود را در گرايش علوم قرآن و حديث، با راهنمايى دكتر على اصغر باستانى و مشاوره دكتر محمّد غفرانى در 142 صفحه در زمستان 1383، تهيه و تنظيم و دفاع كرده است. اين رساله، از پنج فصل تشكيل يافته است. مؤلّف در فصل اوّل، پس از چكيده و مقدّمه، به كليات موضوع، همچنين در تبيين و توضيح عنوان رساله، هدف، روش تحقيق، پيشينه و ضرورت پژوهش و منابع آن پرداخته است.
در فصل دوم، به تبيين معناى خوف، انواع و عناصر خوف و ارتباط ميان خوف و مشيت و درجات و مراتب آن بحث شده است و نكاتى در ثمرات و اوصاف خائفان آمده است.
در فصل سوم، موضوع رجا را به لحاظ مفهوم و مصداق بررسى كرده و به نمونه اى از آيات و روايات در تبيين و توصيف آن، اشاره كرده است. فصل چهارم، در باره جمع خوف و رجا و دلالت و ضرورت جمع ميان آنهاست و در فصل پنجم، به نتيجه گيرى از مجموع آيات و روايت پرداخته است.
در اين مقاله، با ارائه گزارشى از كليات اين رساله، به شرح فصول و مباحث مهم در باره خوف و رجا، با تكيه بر روايات بويژه كتاب الكافى پرداخته شده و ويژگى هاى رساله، برشمرده شده است. نويسنده، معتقد است كه تاكنون، تحقيقى در حد پايان نامه در اين مضمون نگارش نيافته، هر چند در كتب اخلاقى و تفسيرى، به صورت پراكنده، مطالبى در شرح موضوع بيان شده، كه ايشان در خلال پنج فصل، به اين مطالب پرداخته است. گزارش و تحليل مقاله نيز به عهده آقاى على نجفى نژاد بوده است.