درآمدى بر حديث پژوهى كلينى

حمد و سپاس خداوند بخشنده و مهربان، و درود بر پيامبر گرامى و خاندان پاك او.
پيامبر گرامى اسلام، در روز بيست و هشتم ماه صفر سال يازدهم هجرت، از ميان امّت اسلامى، رخت بر بست و با رحلت او، باب وحى و رسالت، همراه با وضع شريعت، پايان يافت. ديگر پس از وى، نه پيامبرى مى آمد و نه شريعتى فرو فرستاده مى شد؛ زيرا آنچه براى تكامل جامعه بشرى لازم بود، در قالب اصول و رهنمودهاى راهبردى، در اختيار امّت قرار داده بود. اين مشعل فروزان، خاموش گرديد، امّا او خود براى تداوم و توسعه راه، و تعليم و تفسير وحى و هدايت جامعه، دو چيز گران بها را در ميان امّت اسلامى، به يادگار گذارد كه مى توانند تا روز قيامت، فيض بخش و نوردهنده جامعه بشرى باشند و راه سعادت و خوش بختى را براى جامعه بنمايانند. اين دو اثر گران بها، همان «كتاب» و «عترت»اند كه رسول گرامى، بارها از آن دو، با عظمت ياد كرده و همگان را به تمسّك به آنها دعوت كرده و فرموده است:
إنّى تارك فيكم الثقلين، كتاب اللّه وعترتى ما إن تمسّكتم بهما لن تضلّوا أبدا ولن يفترقا حتّى يردا علىّ الحوض؛ من در ميان شما، دو چيز گران بها مى گذارم و اين دو اثر سنگين و گران قيمت، كتاب خدا و عترت من است . تا روزى كه به اين دو، چنگ مى زنيد، گمراه نمى شويد و اين دو، هرگز از هم جدا نمى شوند.
در همين راستا، عالمان و فرهيختگان مسلمان، گام هاى مهمّى براى نگهدارى كتاب خدا و حديث نبوى برداشتند. در شيعه، «كتب اربعه» نوشته شد و در ميان اهل سنّت «صحاح ستّه»، گردآورى و تنظيم شد. البته حديث در فرهنگ اسلامى، منزلت ويژه اى دارد و به اين كتاب ها و در اين حجم، بسنده نشد . هر چند كه در مدرسه اهل سنّت، حديث، محدود به احاديث پيامبر است؛ ولى در نگاه اماميه، دامنه اى به وسعت سخنان پيامبر گرامى و اهل بيت او از آغاز رسالت تا پايان غيبت صغرا دارد؛ زيرا سخنان اهل بيت عليهم السلام به منزله سخنان پيامبر صلى الله عليه و آله است.
البته اين تلاش (يعنى حفظ و حراست از اين دو ميراث نبوى در مكتب اهل بيت عليهم السلام ) ، همواره، همراه با دشوارى هايى براى شيعيان و مواليانش بوده است. تاريخ، شاهد گويايى بر تحمّل رنج ها و خون دل هاى عالمان راستين تشيّع، در پاسدارى از اين دو ميراث نبوى بوده است و ثابت شده است كه آنان چگونه در حفظ و نگهدارى حديث ـ كه همان نگارش تفسير و تبيين وحى و نگهدارى كلمات اهل بيت است ـ تلاش كرده اند؛ زيرا به موجب آن حديث شريف، بايد احاديث و سخنان پيامبر و اهل بيت ـ كه يكى از دو ميراث گران سنگ پيامبر عظيم الشأن اسلام و عِدل قرآن كريم است ـ ، گردآورى، بررسى، نقد، دسته بندى و شرح مى شد.