مقدّمه

كتاب و سنّت، دو منبع مهم براى شناخت دين و فهم مفاهيم و معارف بلند دين هستند. معصومان عليهم السلام بر كتابت و نشر احاديث و روايات، بسيار تأكيد كرده اند؛ زيرا در هدايت بشر و حلّ مشكلات و معضلات زندگى، بسيار كارساز و راه گشا هستند. به همين خاطر، بزرگان از علما افزون بر كتابت حديث، به شرح آن نيز همّت گماردند.
از جمله اين بزرگان، ملّا محمّد صالح مازندرانى (م 1086 ق)، پسر احمد ، از علماى نامى قرن يازدهم است كه بر الكافى شرح نوشته است. شرح ايشان سرشار از قواعد و نكات فقه الحديثى است. شناخت روش وى در اين شرح، بسيار مفيد و قابل استفاده است. اين نوشته، در چهار فصل تنظيم شده است. در فصل اوّل، نماى كلّىِ روزگار شارح، به تصوير كشيده شده تا با شناخت موقعيت اجتماعى شارح و زمان و مكان حيات وى، بهتر بتوان متن و شرح وى را شناخت؛ زيرا شناخت زمان و مكان و موقعيت فرد، در نوع نگرش وى بسيار مؤثّر است.
در فصل دوم، به بيان احوال و آثار ملّا صالح پرداخته مى شود و ضمن بيان زندگى، تحصيلات، اساتيد، شاگردان و تأليفات وى، به عظمت علمى ايشان مى توان پى بُرد. در بخش ديگر از اين فصل، به مباحثى چون: جايگاه شرح نويسى، شرح ملّا صالح، مصادر آن، ديدگاه ديگران و كارهاى انجام شده براى احياى اين كتاب اشاره مى شود.
پس از فراهم آمدن اين مقدّمات، در فصل سوم، روش فهم و شرح احاديث تبيين مى گردد و به مباحثى چون: بررسى سند (جرح و تعديل، نكات رجالى، منابع رجالى و...)، چگونگى فهم متن (اثبات متن، استناد به ادبيات عرب و توجّه به قرائن)، استناد به آيات، بهره گيرى از عقل، و طرح مباحث عقلى و نقلى مى پردازد.
در نهايت، فصلى به بيان جايگاه آن اختصاص يافته كه در آن، به اجمال از اثرپذيرى اين شرح از شروح گذشته و اثرگذارى آن بر شروح بعدى، سخن به ميان مى آيد.
در اين گزارش و تحليل، افزون بر تبيين نكات مهم رساله و تلخيص مطالب مهم فصول، در پايان، پس از جمع بندى و نتيجه گيرى از كتاب، پيشنهادها و اشكالات احتمالى ، مطرح شده اند . اميد است كه ارائه آن، زمينه تكميل و پس از آن، چاپ رساله فراهم گردد.