روش‏شناسى شرح ملّا صالح مازندرانى بر اصول و روضه « الكافى » - صفحه 145

2. فضاى صدور و ديگر قرينه ها

برخى احاديث، در فضاى خاصى صادر شده اند كه عدم توجّه به آن شرايط، باعث كژفهمى خواهد شد. لذا بايد به تمام شرايط صدور توجّه داشت و اين توجّه، باعث رفع تنافى ظاهرى احاديث با همديگر خواهد شد. ملّا صالح، با اين روش، ميان دو دسته از احاديث را كه برخى امر به معاشرت با مردم دارند و برخى از شركت در اجتماع، نهى كرده و به اعتزال فرا خوانده اند، جمع نموده و هر دو دسته را صحيح مى داند و معتقد است كه هر كدام از اينها موضوعى و داراى مصالح و شرايط متفاوت اند و هر دسته، ناظر به زمان و مكان خاص خود است. از طرف ديگر، توجّه به ويژگى هاى مخاطب ـ كه گوينده سخن از آن اطلاع دارد ـ ، در فهم دلالت الفاظْ مؤثّر است. همچنين اثر فهم موضوع سخن، در تفهيم و تفاهم مطالب ميان گوينده و مخاطب، امرى كتمان ناپذير است و در قرينه بودن آن، ترديدى نيست. ملّا صالح، در شرح خود به اين نكات، توجّه ويژه اى داشته است، مثلاً در باب رؤيت خداوند در آخرت، با تكيه بر جهت صدور حديث، سخن محى الدين بغوى را نقد مى كند.

صفحه از 178