ه . مباحث عرفانى

عرفان و تصوّف، فراز و نشيب هاى زيادى را پشت سر گذاشته است. گاهى در علم و اخلاقْ نمود پيدا مى كند و در زمانى ديگر، با وحدت وجود شناخته مى شود. در اين زمينه، ديدگاه ها و نظرهاى متفاوتى وجود دارد.

عالمان شيعه و عرفان

ديدگاه علماى شيعه را درباره عرفان و تصوّف مى توان به چند دسته تقسيم كرد:
1. گروهى كه تصوّف براى آنها مسئله اى نبوده و موضع روشنى نداشته اند، همانند علماى قرن ششم.
2. علمايى كه تصوّف را قبول كرده اند و به ترويج آن پرداخته اند، همانند علماى قرن هفتم تا دهم.
3. عدّه اى كه با تصوّف بازارى، مخالفت مى كردند و عرفان ناب و تصوّف حقيقى را ترويج مى نمودند، مانند علماى قرن يازدهم.
4. گروهى از علما كه شديدا با هر نوع عرفان و تصوّف، مخالفت مى كردند، همانند عدّه اى از علماى قرن دهم و يازدهم. در بررسى شرح ملّا صالح، بايد وى را در زمره گروه سوم قرار داد كه در جاى جاى كتاب خود، بر آن تأكيد دارد، به اين معنا كه از طرفى، با جريان عمومى تصوّف مخالفت مى كند و از سوى ديگر، مفاهيم و اصول عرفان را در مباحث خود، مطرح مى نمايد.