فصل چهارم : تبيين جايگاه شرح ملّا صالح مازندرانى

الكافى، كتابى است شامل سه بخش: اصول (متضمّن مباحث معرفت شناسى، توحيد و امامت و مباحث اخلاقى)، فروع (حاوى يك دوره فقه از طهارت تا ديات) و روضه (شامل: خطب، مواعظ، مسائل تاريخى و...) . اين تقسيم بندى، اوّلين بار، در دوره شرح نويسى و توسط ملّا صدرا صورت گرفت. تا كنون، 27 شرح بر اصول الكافى يا تمام كتابْ نگاشته شده و ده حاشيه بر آن زده شده است. اين حاشيه و شرح نويسى، از نيمه دوم سده دوم هجرى، آغاز شده است.

برخى از شروحِ پيش از ملّا صالح

الف. شرح اصول كافى ملّاصدرا (م1050ق)

ملّا صالح در شرح خود، بيش از همه، از شرح ملّاصدرا استفاده كرده است. صدر الدين محمّد شيرازى، معروف به «صدرالمتألّهين» يا «ملّاصدرا»، از بزرگان فلاسفه الهى است. انديشه هاى وى در معقول و منقول، راه گشاى بسيارى از مسائل است. وى تمام «كتاب العقل و جهل» الكافى و برخى كتب ديگر آن را شرح كرده است.
شرح ملّاصدرا در سال 1282 ق، در يك جلد رحلى، به چاپ سنگى رسيد و پس از آن، با تحقيق آقاى خواجوى در دو جلد چاپ شد. اين شرح، بسيار سودمند و مفيد است و ملّا صالح، به رغم اثرپذيرى فراوان از شرح ملّاصدرا، بسيار بر او اعتراض مى كند و به قول علّامه شعرانى: «غالب اعتراضات وى، مناقشات لفظى است». ملّا صالح در اين شرح ، بيش از همه، از شرح ملّاصدرا استفاده كرده است. ايشان از حاشيه استرآبادى (م1036ق)، تعليقه ميرداماد (م1041ق) و حاشيه ميرزا رفيعا (م1082ق) نيز استفاده كرده است.